Voltaire (aha ọmụmụ) François-Marie Arouet) - otu onye n’ime ndi okacha amara na French na ndi nkuzi n’afo 18, ndi ode akwukwo, onye na-ede akwukwo, ndi satirist, ndi ojoo, ndi ọkọ akụkọ ihe mere eme na ndi mgbasa ozi. A maghị kpọmkwem pseudonym "Voltaire".
Ihe ndekọ nke Voltaire jupụtara na eziokwu ndị na-adọrọ mmasị. Ọ nwere ọtụtụ ọdachi na ọdịda, mana, ka o sina dị, aha onye ọkà ihe ọmụma gbanyesiri mgbọrọgwụ ike n'akụkọ ihe mere eme.
Yabụ, n'ihu gị bụ obere akụkọ ndụ Voltaire.
Ihe ndekọ Voltaire
A mụrụ Voltaire na Nọvemba 21, 1694 na Paris. O tolitere ma zụlite na ezinụlọ nke gọọmentị François Marie Arouet.
Nne nke onye na-eche ọdịnihu, Marie Margaret Daumard, si n'ezinụlọ mara mma. Na mkpokọta, nne na nna Voltaire mụrụ ụmụ ise.
Nwatakịrị na ntorobịa
A mụrụ Voltaire nwa na-esighị ike nke na nne ya na nna ya ekwenyeghị na nwata ahụ ga-adị ndụ. Ọbụna ha kpọrọ oku, na-eche na nwa ha nwoke na-aga ịnwụ. Otú ọ dị, nwatakịrị ahụ ka jisiri ike pụọ.
Mgbe Voltaire dị nanị afọ 7, nne ya nwụrụ. Nke a bụ ajọ ọdachi mbụ na akụkọ ndụ ya.
N'ihi ya, nzụlite na nlekọta nke nwa ya nwoke dakwasịrị n'ubu nna ya. Voltaire anaghị esokarị nne na nna ya arụ, nke a na-akpata esemokwu ugboro ugboro n'etiti ha.
Ka oge na-aga, Voltaire malitere ịmụ akwụkwọ na kọleji ndị Jesuit. Kemgbe ọtụtụ afọ, ọ bịara kpọọ ndị Jesuit asị, bụ́ ndị ji ọdịnala okpukpe kpọrọ ihe karịa ndụ mmadụ.
Ka oge na-aga, nna ya mere ndokwa maka Voltaire n'ọfịs ndị ọka iwu, mana nwoke ahụ ghọtara ngwa ngwa na ihe gbasara iwu enweghị mmasị na ya. Kama nke ahụ, obi dị ya ụtọ ide ọtụtụ ọrụ njakịrị.
Akwụkwọ
Mgbe ọ dị afọ 18, Voltaire dere egwuregwu mbụ ya. Ọ gara n'ihu ịbụ onye edemede, na-ewetara onwe ya aha dị ka eze ọchị.
N’ihi ya, ụfọdụ ndị edemede na ndị ọnụ na-eru n’okwu na-atụ ụjọ ịchọpụta ọrụ Voltaire, bụ ebe a na-egosi ha n’enweghị ezi echiche.
Na 1717, onye France ahụ aghụghọ bụ onye kwụrụ ụgwọ maka njakịrị njakịrị ya. N'ịbụ onye na-achị eze ahụ ọchị na nwa ya nwanyị, e jidere Voltaire ma ziga ya na Bastille.
Mgbe ọ nọ n'ụlọ mkpọrọ, onye edemede ahụ gara n'ihu na-amụ akwụkwọ (lee ihe ndị na-atọ ụtọ gbasara akwụkwọ). Mgbe a tọhapụrụ ya, Voltaire nwetara aha ọma site na egwuregwu ya "Oedipus", nke emere nke ọma na ụlọ ihe nkiri mpaghara.
Mgbe nke ahụ gasịrị, onye na-ede egwuregwu ahụ bipụtara ọdachi 30 ọzọ, ọtụtụ n'ime ha gụnyere na ndị France ochie. Na mgbakwunye, ozi, egwu gallant na odes sitere n'okpuru mkpịsị odee ya. N'ime ọrụ onye France, ọdachi na ịkwa emo na-agakọkarị.
Na 1728 Voltaire bipụtara akwụkwọ akụkọ ya bụ "Henriad", bụ nke ọ na-akatọ ndị eze na-achị ọchịchị aka ike n'ihi okwukwe na-enweghị okwukwe na Chukwu.
Afọ abụọ ka nke ahụ gasịrị, onye ọkà ihe ọmụma bipụtara uri "The Virgin of Orleans", nke ghọrọ otu n'ime ọmarịcha ọrụ na ya dere akwụkwọ. Eziokwu na-adọrọ mmasị bụ na e kwere ka ebipụta abụ ahụ naanị afọ 32 mgbe ọ pụtara, tupu nke a ka ebipụtara ya na mbipụta ndị a na-amaghị.
Nwa agbogho nke Orleans kwuru maka odogwu French ama ama Jeanne d'Arc. Otú ọ dị, ọ bụghị ihe dị ukwuu banyere Jeanne dị ka usoro ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ụlọ ọrụ okpukpe.
Voltaire dekwara na ụdị ọgụgụ isi, na-amanye onye na-agụ ya ịtụgharị uche n'ihe ndụ, ụkpụrụ omume, omume ọha mmadụ na akụkụ ndị ọzọ.
Otu n'ime ọrụ kachasị nke Voltaire bụ akụkọ dị mkpirikpi "Candide, ma ọ bụ Optimism", nke kachasị dị mkpirikpi ghọrọ ụwa kacha mma. Ruo ogologo oge, anaghị enye ya ike ibipụta n'ihi ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke okwu njakịrị na mkparịta ụka rụrụ arụ.
Ebum n’uche nile nke ndị dike akwụkwọ a bụ iji kwaa ndị obodo, ndị isi na ndị isi okpukpe emo.
Chọọchị Roman Katọlik debara aha akwụkwọ ahụ n'akwụkwọ, mana nke a egbochighị ya inweta ọtụtụ ndị nwere mmasị, gụnyere Pushkin, Flaubert na Dostoevsky.
Nkà ihe ọmụma
N'oge akụkọ ndụ nke 1725-1726. esemokwu bilitere n'etiti Voltaire na onye a ma ama de Rogan. Ndị nke a kụrụ onye ọkà ihe ọmụma maka ịkata ya emo.
N'ihi ya, e zigara Voltaire ọzọ na Bastille. N'ihi ya, onye ahụ na-eche echiche kwenyesiri ike site n'ahụmahụ nke ya n'onwe ya banyere enweghị mmasị na ikpe na-ezighị ezi nke ọha mmadụ. N'ọdịnihu, ọ ghọrọ onye ji ịnụ ọkụ n'obi agbachitere ikpe ziri ezi na mgbanwe mmekọrịta ọha mmadụ.
N'ịbụ ndị a tọhapụrụ, a chụpụrụ Voltaire na England site na iwu nke isi obodo. N’ebe ahụ, ọ zutere ọtụtụ ndị na-eche echiche nke mere ka o kwenye na n’enweghị enyemaka nke ụka, ọ gaghị ekwe omume ịbịaru Chineke nso.
Ka oge na-aga, Voltaire bipụtara "Akwụkwọ Ozi Nkà Ihe Ọmụma", nke ọ na-akwalite echiche nke John Locke, yana ịjụ nkà ihe ọmụma ihe onwunwe.
N'ime akwụkwọ ya, onye edemede kwuru banyere ịha nhata, nchekwa na nnwere onwe. Otú ọ dị, ọ nyeghị azịza ziri ezi banyere ndụ nke ndụ mgbe a nwụsịrị.
Ọ bụ ezie na Voltaire katọrọ ọdịnala chọọchị na ndị ụkọchukwu nke ukwuu, ọ kwadoghị ekweghị na Chineke. Onye na-eche echiche a bụ onye kwere ekwe - nkwenkwe na ịdị adị nke Onye Okike, nke a na-agọnarị nkwenkwe ma ọ bụ ọrụ ebube ọ bụla.
Ndụ onwe
Na mgbakwunye na ide, Voltaire nwere mmasị igwu egwu cheesi. Ruo ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ afọ 20, onye ya na ya gbara ọkpọ bụ Jesuit Adam, onye ya na ya gwụrụ ọtụtụ puku egwuregwu.
Onye ama ama nke French bụ Marquis du Châtelet, onye hụrụ mgbakọ na mwepụ na physics n'anya. Eziokwu na-adọrọ mmasị bụ na n'otu oge nwa agbọghọ ahụ tinyere aka na ntụgharị nke ụfọdụ n'ime ọrụ Isaac Newton.
Marquise ahụ bụ nwanyị lụrụ nwanyị, mana o kwenyere na ọrụ niile di ya kwesịrị ịrụ bụ naanị mgbe a mụsịrị ụmụ. N'ihi ya, nwa agbọghọ ahụ malitere iso ndị ọkà mmụta sayensị dịgasị iche.
Du Châtelet kụziri na Voltaire ịhụnanya nke nha akara na nsogbu ndị mgbagwoju anya nke ndị na-eto eto na-edozi otu mgbe.
Na 1749, otu nwanyị nwụrụ mgbe ọ mụsịrị nwa, nke ghọrọ ezigbo ọdachi nye onye na-eche echiche. Ruo oge ụfọdụ, ọ kwụsịrị inwe mmasị ná ndụ, na-ada nnọọ mbà n’obi.
Ọ bụ mmadụ ole na ole maara na Voltaire bụ nde mmadụ. Ọbụna n'oge ọ bụ nwata, ọ natara ọtụtụ ndụmọdụ dị mma site n'aka ndị ọrụ banki, bụ ndị kụziiri ya otu esi ejikwa isi obodo.
Ka ọ na-erule afọ iri anọ, Walter enwetala nnukwu akụ site na itinye ego na ngwa maka ndị agha ma wepụta ego iji zụta ụgbọ mmiri.
Na mgbakwunye, ọ nwetara ọtụtụ ọrụ nka, wee nweta ego site na ite ite nke dị na ala ya na Switzerland.
Ọnwụ
Na agadi ya, Voltaire bụ onye ama ama ama. Ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị a ma ama, ndị ọha na eze na ndị ọdịnala chọrọ ịgwa ya okwu.
Owo akwaifiọk ama esiwet leta ye nsio nsio ikpọ owo, esịnede Catherine II ye edidem Prussia Frederick II.
Voltaire nwụrụ na Mee 30, 1778 na Paris mgbe ọ dị afọ 83. Ka oge na-aga, e zigara ozu ya Parisant Pantheon, ebe ha ka dị taa.
