Oge bụ echiche dị mfe ma dịkwa oke mgbagwoju anya. Okwu a nwere azịza nye ajụjụ: “Gịnị bụ oge?” Na nkà ihe ọmụma abis. Uche kacha mma nke ụmụ mmadụ gosipụtara n'oge, na-ede ọtụtụ ọrụ. Oge anọwo na-enye ndị ọkà ihe ọmụma nri kemgbe oge Socrates na Plato.
Ndị nkịtị ghọtara mkpa ọ dị oge na-enweghị nkà ihe ọmụma ọ bụla. Ọtụtụ ilu na okwu ndị metụtara oge na-egosi nke a. Offọdụ n'ime ha kụrụ, dị ka ha na-ekwu, ọ bụghị na nku anya, kama na anya. Varietydị ha dị iche iche dị egwu - site na "akwukwo nri ọ bụla nwere oge ya" na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ikwughachi okwu Sọlọmọn "Ihe niile maka oge". Ayi chetara na akàrà nke Sọlọmọn nwere nkebi ahịrịokwu "Ihe niile gaga" na "Nke a ga-agabigakwa," nke a na-ahụta dịka ụlọ nchekwa amamihe.
N'otu oge ahụ, "oge" bụ echiche dị irè. Ndị mmadụ mụtara ịmata kpọmkwem ebe ụgbọ mmiri ga-adị nanị site n’ịmụta ụzọ isi mata oge nke ọma. Kalenda bilitere n'ihi na ọ dị mkpa ịgbakọ ụbọchị ọrụ ubi. Ha malitere ịmekọrịta oge na mmepe nke teknụzụ, ọkachasị njem. Nke nta nke nta, nkeji oge pụtara, elekere ziri ezi, kalenda ezughị oke, yana ndị na-azụ ahịa n'oge.
1. Otu afọ (otu mgbanwe nke ụwa na Sun) na otu ụbọchị (otu mgbanwe nke ụwa gburugburu ya) bụ (nke nwere oke nchekwa) oge ebumnuche. Ọnwa, izu, awa, nkeji na sekọnd bụ nkewa dị iche (dabere na ya). Otu ụbọchị nwere ike nwee ọtụtụ awa ọ bụla, yana otu awa nke nkeji na nkeji nke sekọnd. Usoro ọgụgụ oge a, nke na-adịghị mma maka usoro ịgụ oge bụ ihe nketa nke Babilọn Oge Ochie, nke jiri usoro ọnụọgụ 60, na Ancient Egypt, yana usoro 12 ary.
2. isbọchị bụ uru na-agbanwe agbanwe. Na Jenụwarị, February, July na August ha dị mkpụmkpụ karịa nkezi, na Mee, October na November ha dị ogologo. Ihe dị iche a bụ nke otu puku n'otu nkeji ma ọ bụ naanị ndị na-agụ kpakpando na-adọrọ mmasị. Ke ofụri ofụri, ụbọchị na-na-aba. N'ime afọ 200, oge ha amụbawo site na 0.0028 sekọnd. Ọ ga-ewe afọ 250 nde maka otu ụbọchị iji bụrụ awa 25.
3. kalenda ọnwa mbụ pụtara na Babilon. Ọ bụ na narị afọ nke abụọ BC. Site na echiche ziri ezi, o siri ike - e kewara afọ ahụ n'ime ọnwa iri na abụọ nke ụbọchị 29 - 30. Ya mere, ụbọchị iri na abụọ ka "enweghị nhazi" kwa afọ. Ndị ụkọchukwu, n’echiche nke aka ha, na-etinye otu ọnwa n’ime afọ atọ ọ bụla n’ime asatọ. Cumbersome, imprecise - mana ọ rụpụtara. E kwuwerị, kalenda dị mkpa iji mụta banyere ọnwa ọhụrụ, idei mmiri, mmalite nke oge ọhụrụ, wdg, na kalenda ndị Babilọn nagidere ọrụ ndị a nke ọma. Site na usoro dị otu a, naanị otu ụzọ n'ụzọ atọ nke ụbọchị n'afọ "furu efu".
4. N’oge ochie, ụbọchị kewasịrị ụbọchị, dịka ọ dịịrị anyị ugbu a, elekere iri abụọ na anọ. N'otu oge ahụ, ekenye 12 awa maka ụbọchị, na 12 maka abalị. N'ihi ya, mgbe oge na-agbanwe, oge “abalị” na “ehihie” gbanwere. N'oge oyi, oge "abalị" na-adịte aka karị, n'oge ọkọchị ọ bụ oge awa "ụbọchị".
5. "Okike nke ụwa", bụ nke ndị kalenda oge ochie na-esi na ya na-akọ, bụ ikpe, dịka ndị nchịkọta ahụ si kwuo, nke dị nso - e kere ụwa n'etiti 3483 na 6984. Site na ụkpụrụ ụwa, nke a bụ, ozugbo. N’akụkụ a, ndị India karịrị mmadụ niile. N'ime oge ha, enwere echiche dị ka "eon" - oge nke ijeri 4 nde 320, bụ mgbe ndụ n'ụwa bidoro ma nwụọ. Ọzọkwa, enwere ike ịnwe ọnụọgụ enweghị atụ.
6. A na-akpọ kalenda nke anyị ji eme ihe ugbu a "Gregorian" iji kwanyere Pope Gregory XIII ùgwù, bụ onye kwadoro n'afọ 1582 kalenda nke Luigi Lilio mepụtara. Kalenda Gregorian ziri ezi. Ngbanwe ya na equinox ga-abụ naanị otu ụbọchị n'ime afọ 3,280.
7. Mmalite nke ịgụta afọ n’ime kalenda niile dị ugbu a abụwo ụdị ihe omume dị mkpa. Ndị Arab oge ochie (ọbụlagodi tupu nnabata Islam) lere “afọ nke enyí” anya ka ihe omume dị otú ahụ - n’afọ ahụ ndị Yemenis wakporo Mecca, ndị agha ha gụnyere enyí ndị agha. Njikọ kalenda na ọmụmụ Kraist mere na 524 AD site n'aka onye mọnk Dionysius the Small na Rome. Maka ndị Alakụba, a na-agụ afọ site n'oge mgbe Muhammad gbagara Medina. Caliph Omar na 634 kpebiri na nke a mere na 622.
8. Onye njem na-eme njem gburugburu ụwa, na-aga ọwụwa anyanwụ, “n’iru” nke kalenda ahụ ebe ọpụpụ na mbata ya otu ụbọchị. A maara nke a site na akụkọ ihe mere eme nke njem nke Fernand Magellan na akụkọ ifo, mana yabụ akụkọ na-enweghị mmasị site n'aka Jules Verne "Gburugburu ụwa na ụbọchị 80". O doro anya na eziokwu bụ na ego (ma ọ bụ ọnwụ ma ọ bụrụ na ị kwaga n'ebe ọwụwa anyanwụ) nke ụbọchị anaghị adabere na ọsọ nke njem. Ndị otu Magellan banyere ụgbọ mmiri ahụ afọ atọ, Phileas Fogg nọrọ ihe na-erughị ọnwa atọ n'okporo ụzọ ahụ, mana ha chebere otu ụbọchị.
9. Na Oke Osimiri Pasifik, Ndepụta Datebọchị gafere ihe dịka 180 Meridian. Mgbe ndị isi ụgbọ mmiri na ndị ụgbọ mmiri na-agafe ya n’ebe ọdịda anyanwụ, ha na-edekọ ụbọchị abụọ yiri ibe ha n’ahịrị. Mgbe ị na-agafe ahịrị ahụ n'akụkụ ọwụwa anyanwụ, a na-amafe otu ụbọchị na ndekọ.
10. A sundial adịghị anya ịbụ ụdị elekere dị mfe dị ka ọ dị. N'oge ochie, etolite ihe owuwu siri ike nke gosipụtara oge ahụ n'ụzọ ziri ezi. Ọzọkwa, ndị omenkà ahụ mere klọọkụ ndị kụrụ elekere, ọbụnakwa malite ịgba egbe egbe n'otu oge. Maka nke a, e kere usoro niile nke iko na enyo. Ulugbek a ma ama, na-agba mbọ maka izi ezi nke klọọkụ, wuru ya 50 mita. E wuru anyanwụ na narị afọ nke 17 dị ka elekere, ọ bụghị dị ka ihe ndozi maka ogige ntụrụndụ.
11. Ejiri elekere mmiri na China dị ka narị afọ nke atọ BC. e. Ha chọpụtakwara ọdịdị kachasị mma nke arịa maka elekere mmiri n'oge ahụ - cone nwere mkpụmkpụ nke nwere ogo dị elu na dayameta nke isi 3: 1. Nkọwa nke oge a na-egosi na nha kwesịrị ịbụ 9: 2.
12. Mmepeanya India na nke elekere mmiri gara nke ya. Ọ bụrụ na na mba ndị ọzọ tụọ oge ma ọ bụ site na mmiri na-agbadata n'ime ụgbọ ahụ, ma ọ bụ site na mgbakwunye na arịa ahụ, mgbe ahụ na India, elekere mmiri n'ụdị ụgbọ mmiri nwere oghere dị na ala bụ ihe ama ama, nke jiri nwayọ nwayọ. Iji "ifufe" elekere dị otú ahụ, o zuru iji bulie ụgbọ mmiri ahụ ma wụsa mmiri na ya.
13. N'agbanyeghị eziokwu ahụ bụ na hourglass pụtara n'ihu karịa nke anyanwụ (iko bụ ihe dị mgbagwoju anya), n'ihe gbasara izi ezi nke oge, ha enweghị ike ịchụkwudo ndị ogbo ha toro eto - nke ukwuu dabere na ịdị n'otu aja na ịdị ọcha nke iko iko dị n'ime ite ahụ. Ka o sina dị, ndị omenkà hourglass nwere ihe ndị ha rụzuru. Dị ka ihe atụ, e nwere usoro nke ugogbe anya ụfọdụ nwere ike ịgụta ihe ogologo oge.
14. Elekere igwe, dika akuko obula si di, emere na 8th AD. na China, ma na-ekpe ikpe site na nkọwa ahụ, ha enweghị isi ihe mejupụtara elekere igwe - pendulum Ejiri mmiri mee usoro ahụ. Oddly zuru ezu, oge, ebe na aha nke onye okike nke mbụ n'ibu ese na Europe na-amaghị. Kemgbe narị afọ nke 13, a na-etinye igwe elekere anya na nnukwu obodo. Na mbu, a chọghị ụlọ elu elekere elekere ma ọlị ịkọ oge ahụ site n'ebe dị anya. Usoro ndị ahụ buru oke ibu na ha nwere ike ịba naanị na ụlọ elu nwere ọtụtụ ụlọ. Dịka ọmụmaatụ, na Kremlin's Spasskaya Tower, ọrụ elekere na-ewere ohere dị ka mgbịrịgba 35 na-akụ ụda - ala dum. Edebere ala ọzọ maka akụ ndị na -agagharị na dials.
15. Aka nkeji pụtara na elekere n'etiti narị afọ nke 16, nke abụọ gbasara 200 afọ mgbe e mesịrị. Lags nwere njikọ ejikọtaghị na enweghị ike nke ndị na-eche nche. Ọ dịghị mkpa ịgụta obere oge etiti oge karịa otu elekere, ọbụnakwa karịa otu nkeji. Mana ugbua na mmalite nke narị afọ 18, a na-eme elekere, njehie ya erughị otu narị nke abụọ n'otu ụbọchị.
16. Ugbu a o siri ike ikwere na ya, mana ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ mmalite nke narị afọ nke iri abụọ, nnukwu obodo ọ bụla n’ụwa nwere nke ya, oge dị iche. Ekpebiri ya site na Sun, a na-ahazi elekere obodo ahụ, site n'ọgụ nke ndị obodo ahụ na-enyocha elekere ha anya. Nke a emeghị ka nsogbu ọ bụla pụta, n'ihi na njem ndị a were ogologo oge, na ịhazigharị elekere mgbe ị bịarutere abụghị isi nsogbu.
17. Ndị Britain ji ụgbọ okporo ígwè bidoro ịdị n'otu oge. Gbọ oloko na-aga ngwa ngwa maka oge dị iche iche iji bụrụ ihe bara uru ọbụlagodi obere UK. Ka ọnwa nke mbụ dị na mkpụrụ ụbọchị iri na abụọ n’afọ 1847, aga-ahazi oge ụgbọ elu ụgbọ oloko Britain n’oge nke Greenwich Observatory. N'otu oge ahụ, mba ahụ gara n'ihu ibi ndụ dịka oge mpaghara. General unification weere ọnọdụ naanị na 1880.
18. Na 1884, emere nzukọ International Meridian Conference na Washington. Ọ bụ na ya ka a nabatara mkpebi ndị ahụ na praid meridian na Greenwich na ụbọchị ụwa, nke mechara mee ka o kwe omume ịkewa ụwa na mpaghara oge. Ebupụtara atụmatụ ahụ na mgbanwe nke oge dabere na ogologo nke obodo dị na nnukwu nsogbu. Na Russia, ọ kachasị, ọ bụ iwu na 1919, mana n'eziokwu ọ malitere ịrụ ọrụ na 1924.
Greenwich meridian
19. Dịka ị maara, China bụ agbụrụ agbụrụ dị iche iche. Ọdịdị a dị iche iche enyerela aka ugboro ugboro n'eziokwu na obere nsogbu, nnukwu mba na-agbasi mbọ ike igbasa na akwa. Mgbe ndị Kọmunist weghaara ọchịchị n'akụkụ niile nke China, Mao Zedong mere mkpebi siri ike - a ga-enwe otu mpaghara oge na China (ma enwere ihe ruru 5). Ime ngagharị iwe na China na-efu onwe ya mgbe niile, ya mere a nabatara mgbanwe a na-enweghị mkpesa Nke nta nke nta, ndị bi n'ógbè ụfọdụ maara eziokwu ahụ na anyanwụ pụrụ ịwapụta n'ehihie ma na-ada n'etiti abalị.
20. israpara n’ozi ọdịnala ama ama ama. Ihe atụ ọzọ nke edemede a nwere ike ịtụle akụkọ ihe mere eme nke azụmaahịa ezinụlọ na-ere oge. John Belleville, onye rụrụ ọrụ na Greenwich Observatory, setịpụrụ elekere ya dịka Greenwich Mean Time si dị, wee gwa ndị ahịa ya oge ahụ, pụtara n'ihu ha. Azụmaahịa ahụ malitere na 1838 bụ ndị nketa gara n'ihu. Emechiri ikpe ahụ na 1940 ọ bụghị n'ihi mmepe nke teknụzụ - enwere agha. Ruo 1940, ọ bụ ezie na agbasawo mgbaàmà ziri ezi na redio ruo afọ iri na ọkara, ndị ahịa nwere ọ usingụ na iji ọrụ Belleville.
