John Wycliffe

John Wycliffe (Wyclif) (ihe dị ka 1320 ma ọ bụ 1324 - 1384) - onye ọkà mmụta okpukpe Bekee, prọfesọ na Mahadum Oxford na onye guzobere ozizi Wycliffe, onye echiche ya metụtara ndị Lollard na-ewu ewu.

Onye ndozigharị na onye bu onye bu onye ụzọ nke Protestantism, nke a na-akpọkarị "kpakpando ụtụtụ nke Ndozigharị", onye tọrọ ntọala maka echiche nke Ndozigharị na-abịa n'ihu na Europe.

Wycliffe bụ onye mbụ sụgharịrị Baịbụl n’asụsụ Bekee. Onye chepụtara ọtụtụ ọrụ metụtara mgbagha na nkà ihe ọmụma. Chọọchị Katọlik katọrọ ihe odide nkà mmụta okpukpe Wycliffe, n'ihi ya kwa, a matara ya dị ka onye jụrụ okwukwe.

E nwere ọtụtụ ihe na-atọ ụtọ gbasara akụkọ ndụ Wycliffe, nke anyị ga-agwa ya n’isiokwu a.

Yabụ, nke a bụ obere akụkọ ndụ John Wycliffe.

Biography nke Wycliffe

A mụrụ John Wycliffe na ntụgharị nke 1320-1324 na Bekee Yorkshire. O tolitere ma zụlite n'ezinụlọ nke otu nwoke dara ogbenye. Ọ dị ịtụnanya na ezinụlọ ahụ nwetara aha ikpeazụ na nsọpụrụ nke obodo Wycliffe-on-Tees.

Nwatakịrị na ntorobịa

Mgbe ọ dị afọ iri na isii, ọ ghọrọ nwa akwụkwọ na Mahadum Oxford, ebe o mechara nweta doctorate na theology. Mgbe ọ ghọchara ezigbo ọkà mmụta okpukpe, ọ nọgidere na-akụzi na mahadum obodo ya.

Na 1360, e nyere John Wycliffe ọkwá Nna-ukwu (onye isi) nke Balliol College nke otu ụlọ ọrụ ahụ. N'oge a nke akụkọ ndụ ya, ọ nọ na-ede ihe, na-egosi mmasị na physics, mgbakọ na mwepụ, mgbagha, mbara igwe na sayensị ndị ọzọ.

Nwoke ahụ nwere mmasị na nkà mmụta okpukpe mgbe ya na onye nnọchi anya mba nke Pope Gregory XI kwurịtara okwu na 1374. Wycliffe katọrọ ojiji chọọchị na-emegbu ndị England. Okwesiri iburu n’uche na afọ ojuju eze England bụ ịdabere na popu, nke dọnyere France n’oge agha narị afọ.

N'afọ ndị sochirinụ banyere akụkọ ndụ ya, John nọgidesiri ike katọọ ndị ụkọchukwu Katọlik, maka anyaukwu na ịhụ ego n'anya. O ji akụkụ Akwụkwọ Nsọ dị iche iche kwado ọnọdụ ya.

Karịsịa, Wycliffe kwuru na ma Jizọs ma ndị na-eso ụzọ ya enweghị ihe ọ bụla ma sonye na ndọrọ ndọrọ ọchịchị. Ihe niile a enweghị ike ịpụpụ. Na 1377 ka onye bishọp London wetara ndị ọkà mmụta okpukpe n'ihu ndị bishọp na ebubo nke mgbochi popu ọgụ.

Echekwara Wycliffe site na ịrịọchitere Duke na nnukwu onye nwe ala John nke Gaunt, onye bidoro ịgbachitere ya n'ihu ndị ọka ikpe. N’ihi nke a, nke a butere ọgbaghara ma ghasasasị ụlọ ikpe.

N’afọ na-eso ya, Pope weputara oke ehi nke katọrọ echiche onye bekee ahụ, mana ekele maka mbọ nke ụlọ ikpe eze na Mahadum Oxford, John nwere ike ịzere ijide maka nkwenkwe ya. Ọnwụ nke Gregory nke Iri na nke ụka sista nke sochirinụ, zọpụtara nwoke ahụ na mkpagbu sochirinụ.

Mgbe ọgba aghara nke ndị ọrụ ugbo na-emeghị nke ọma na 1381, ndị ọka iwu na ndị ọzọ a ma ama kwụsịrị ịkwado Wycliffe. Nke a butere ihe egwu di egwu na ndu ya.

N’okpuru nrụgide sitere n’aka ndị ụkọchukwu Katọlik, ndị ọkà mmụta okpukpe Oxford nakweere ihe odide iri na abụọ nke John dị ka ndị jụrụ okwukwe. N'ihi ya, a chụrụ onye edemede a na ndị otu ya na mahadum ma chụpụ ya n'oge na-adịghị anya.

Ke oro ebede, Wycliffe ekenyene ndidịbe kpukpru ini mbak ẹdisobo mbon Catholic. Mgbe o bisịrị na Lutterworth, o tinyere ndụ ya n'ịsụgharị Bible gaa n'asụsụ Bekee. Mgbe ahụ, ọ dere akwụkwọ bụ isi ya "Trialogue", ebe o gosipụtara echiche mgbanwe ya.

Isi echiche

Na 1376, John Wycliffe malitere ịkatọ n'ụzọ doro anya ma na-arụpụta ihe ọ bụla Katọlik na-eme, na-ekwu okwu na Oxford. Ọ rụrụ ụka na ọ bụ naanị ezi omume ga-enye ikike inweta na ihe onwunwe.

N’aka nke ya, ndị ụkọchukwu na-eme ajọ omume enweghị ike inweta ụdị ikike a, nke pụtara na mkpebi nile aghaghị isite n’aka ndị ọchịchị ụwa.

Na mgbakwunye, John kwuru na ọnụnọ nke ihe onwunwe na popu na-ekwu maka mmụọ mmehie ya, ebe ọ bụ na Kraịst na ndị na-eso ụzọ ya enweghị ya, kama nke ahụ, n'ụzọ megidere, na-akpọ ka enwe naanị ihe kachasị mkpa, na ịkekọrịta ndị ọzọ na ndị ogbenye.

Nkwupụta okwu ndị dị otú ahụ mere ka oké iwe were n'etiti ndị ụkọchukwu niile, ma e wezụga iwu dara ogbenye. Wycliffe katọrọ ihe ndị Katọlik na-ekwu na ha na-ana ndị Ingland ụtụ ụtụ ma na-agbachitere ikike eze nwere ịweghara ụlọ ụka. N'akụkụ a, ọtụtụ ụlọ ọrụ eze nabatara ọtụtụ echiche ya.

Na mgbakwunye na nke a, John Wycliffe gọnarị nkuzi na ọdịnala ndị Katọlik ndị a:

ozizi nke pọgatrị;
ire indulgences (nnwere onwe site na ntaramahụhụ maka mmehie);
sacrament nke ngozi;
nkwupụta nye onye ụkọchukwu (gbara ume ka ọ chegharịa n'ihu Chineke);
oriri-nsọ nke transubstantiation (nkwenye na achicha na mmanya n'usoro nke oke uka na apuru ibu aru na obara nke Jisos Kraist).

Wycliffe rụrụ ụka na mmadụ ọ bụla na-ejikọ aka (na-enweghị enyemaka nke ụka) na Onye Kasị Elu. Mana ka njikọ a bụrụ nke kacha sie ike, ọ kpọrọ oku ka a sụgharịa Akwụkwọ Nsọ site na Latin gaa n'asụsụ dị iche iche ka ndị mmadụ nwee ike ịgụ ya n'onwe ha ma wulite mmekọrịta ha na Onye Okike.

N'ime afọ ndụ ya, John Wycliffe dere ọtụtụ akwụkwọ mmụta okpukpe nke o dere na eze ahụ bụ gọvanọ nke Onye Pụrụ Ime Ihe Niile, ya mere ndị bishọp kwesịrị ịnọ n'okpuru eze.

Mgbe Great Western Schism mere na 1378, onye ndozigharị ahụ malitere ịmata Pope na onye ahụ na-emegide Kraịst. John kwuru na nnabata nke onyinye Constantine mere ka ndị popu nile sochiri si n'ezi ofufe dapụ. N'otu oge ahụ, ọ gbara ndị nile nwere otu uche ume ka ha were nsụgharị Bible gaa n'asụsụ Bekee. Ọtụtụ afọ mgbe e mesịrị, ọ ga-atụgharịrị sụgharịa Bible site na Latin gaa na Bekee.

Mgbe okwu ndị a dị "mkparị" gasịrị, chọọchị wakpoo Wycliffe karịa. Ọzọkwa, ndị Katọlik manyere obere ìgwè nke ndị na-eso ụzọ ya ịhapụ echiche nke ọkà mmụta okpukpe.

Agbanyeghị, ka ọ na-erule oge ahụ, nkuzi nke John Wycliffe agbasaala gafere oke obodo ma chekwaa ya site na mbọ nke ndị Lollards na-anụ ọkụ n'obi, mana agụghị akwụkwọ. Site n'ụzọ, ndị Lollards nọ na-awagharị ndị nkwusa a na-akpọkarị "ndị ụkọchukwu dara ogbenye" n'ihi na ha na-eyiri uwe dị mfe, na-eje ụkwụ ọtọ, na-enweghịkwa ihe onwunwe.

A kpagburu ndị Lollards n'ụzọ siri ike, mana ha gara n'ihu na-arụ ọrụ agụmakwụkwọ. Ebe ọ bụ na Akwụkwọ Nsọ chọrọ ka o ruo ndị nkịtị n’obi, ha ji ụkwụ gaa ebe niile n’Ingland, na-ezi ndị obodo ha ozi ọma.

Ọtụtụ mgbe, ndị Lollards na-agụrụ ndị mmadụ akụkụ ụfọdụ nke Bible Wycliffe ma hapụ ha aka ka e jiri aka dee. Ozizi nke bekee gbasara ebe niile n’etiti ndị nkịtị n’obodo Europe niile.

Echiche ya kachasị ewu ewu na Czech Republic, ebe ndị ọkà mmụta okpukpe-na-agbanwe agbanwe Jan Hus na ndị na-eso ụzọ ya - ndị Huss weghaara ya. Na 1415, site na iwu nke Kansụl nke Constance, Wycliffe na Huss bụ ndị ekwere n'okpukpe, nke mere na a kpọrọ nke abụọ ọkụ n'elu osisi.

Ọnwụ

John Wycliffe nwụrụ site na ọrịa strok na Disemba 31, 1384. Afọ 44 ka nke ahụ gasịrị, site na mkpebi nke Katidral nke Constance, e gwupụtara ihe fọdụrụ na Wycliffe n’ala ma kpọọ ya ọkụ. Wycliffe bụ aha Wycliffe Bible Nsụgharị, nke e hiwere na 1942 ma rara ya nye nsụgharị Bible.