Ugbua ndị ọkà mmụta sayensị Greek oge ochie na-eche ma mmadụ o kere mgbakọ na mwepụ ma ọ bụ na ọ dị adị ma na-eduzi mmepe nke Eluigwe na Ala n'onwe ya, mmadụ ga-enwe ike ịghọta mgbakọ na mwepụ na oke ụfọdụ. Plato na Aristotle kweere na ụmụ mmadụ apụghị ịgbanwe ma ọ bụ nwee mmetụta ná mgbakọ na mwepụ. Site na mmepe nke sayensi, na-ekwu na mgbakọ na mwepụ bụ ihe enyere anyị site n'elu, wusiri ike. Thomas Hobbes na narị afọ nke 18 dere ozugbo na geometry dị ka sayensị Chineke chụrụ n'àjà nye mmadụ. Onye nrite Nobel bụ Eugene Wigner nke ugbua na narị afọ nke iri abụọ kpọrọ asụsụ mgbakọ na mwepụ bụ "onyinye", agbanyeghị, Chineke anọghịzị na-aga, na dịka Wigner si kwuo, anyị nwetara akara aka site akara aka.
A na-akpọ Eugene Wigner "onye amamihe dị jụụ"
Esemokwu dị n'etiti mmepe nke mgbakọ na mwepụ dị ka sayensị na mmụba nke okwukwe na ọdịdị nke ụwa anyị, nke eburu ụzọ dee site na elu, pụtara naanị. Ọ bụrụ na ọtụtụ nke sayensị ndị ọzọ na-amụ banyere ụwa, n'ụzọ bụ isi, empirically - ndị ọkà mmụta ihe banyere ihe ọmụmụ na-achọta ụdị ọhụrụ ma kọwaa ya, ndị kemịkalụ kọwara ma ọ bụ mepụta ihe, wdg - mgbe ahụ mgbakọ na mwepụ hapụrụ ihe ọmụma nnwale ogologo oge gara aga. Ọzọkwa, ọ nwere ike igbochi ya uto. Ọ bụrụ na Galileo Galilei, Newton ma ọ bụ Kepler, kama ikwu nkwupụta nke mmegharị nke mbara ala na satalaịtị, lelee teliskop n’abalị, ha agaghị enwe ike ịchọpụta ihe ọ bụla. Naanị site na enyemaka nke mgbakọ na mwepụ ka ha gbakọrọ ebe ha ga-egosi telescope, wee chọta nkwenye nke nchepụta ha na ngụkọta oge ha. Ebe anyị natarakwa nkwekọ kwekọrọ ekwekọ na mgbakọ na mwepụ nke ngagharị nke ihe ndị dị na mbara igwe, kedu ka ọ ga-esi kwenye na ịdị adị nke Chineke, bụ onye doziri mbara igwe n'ụzọ gara nke ọma?
Ya mere, ka ndị ọkà mmụta sayensị na-amụtakwu banyere ụwa ma kọwaa ya site na usoro mgbakọ na mwepụ, ihe na-eju anya bụ mmekorita nke ngwa mgbakọ na mwepụ na iwu nke okike. Newton chọpụtara na ikike nke ike ndọda na-adabaghị na square nke ebe dị anya n'etiti ahụ. Echiche nke "square", ya bụ, nke abụọ, pụtara na mgbakọ na mwepụ ogologo oge gara aga, mana n'ụzọ ọrụ ebube bịara nkọwa nke iwu ọhụrụ ahụ. N'okpuru ebe a bụ ihe atụ nke ngwa ngwa dị ịtụnanya karị banyere mgbakọ na mwepụ na nkọwa nke usoro ihe ndị dị ndụ.
1. O yikarịrị ka echiche nke ụwa anyị gbara gburugburu dabere na mgbakọ na mwepụ batara Archimedes n'uche mbụ. Ọ bụghịdị maka ahịrịokwu ahụ ama ama banyere ntozu na mgbanwe nke ụwa. Archimedes, n'ezie, enweghị ike igosi na eluigwe na ala sitere na mgbakọ na mwepụ (ọ ga-esiri onye ọ bụla ike). Onye mgbakọ na mwepụ jisiri ike chee na ihe niile dị na okike nwere ike ịkọwa ya site na usoro nke mgbakọ na mwepụ (lee ya, fulcrum!), Ọbụna ọhụụ mgbakọ na mwepụ n'ọdịnihu ka adịworị n'akụkụ ebe okike. Isi okwu bụ naanị ịchọta ụdị ọrụ ndị a.
2. Onye Bekee bu onye okacha amara nke ahu bu Godfrey Hardy chọsiri ike ibu onye okacha amara nke sayensi bi n’uwa di elu nke mgbakọ na mwepu nke na n’ime akwụkwọ nke aka ya, nke akpọrọ “Apology of a Mathematician,” o dere na ya emebeghi ihe bara uru na ndụ. Na-emebi emebi, n'ezie, naanị - naanị mgbakọ na mwepụ dị ọcha. Otú ọ dị, mgbe dọkịta German bụ Wilhelm Weinberg nyochara mkpụrụ ndụ ihe nketa nke ndị na-agakọ ọnụ ọgụgụ buru ibu n’enweghị mbugharị, o gosipụtara na usoro mkpụrụ ndụ ihe nketa nke ụmụ anụmanụ adịghị agbanwe agbanwe, na-eji otu n’ime ọrụ Hardy. E nyefere ọrụ ahụ na ngwongwo nke nọmba okike, akpọrọ iwu Weinberg-Hardy Law. Weinberg si ngalaba-ede akwụkwọ bụ n'ozuzu ha na-eje ije atụ nke "mma-agbachi nkịtị" tesis. Tupu ịmalite ọrụ na akaebe ahụ, nke a na-akpọ. Nsogbu ọnụọgụ abụọ nke Goldbach ma ọ bụ nsogbu Euler (ọnụọgụ ọbụla ọbụla nwere ike ịnọchite anya ya dị ka ọnụọgụ abụọ) Hardy kwuru: onye nzuzu ọ bụla ga-eche nke a. Hardy nwụrụ na 1947; achọtabeghị ihe ngosi nke edemede ahụ.
N’agbanyeghi odimma ya, Godfrey Hardy bu ezigbo onye oru mgbakọ na mwepu.
3. Galileo Galilei a ma ama n’edemede “Assaying Master” dere n’edemede na Eluigwe na Ala, dika akwukwo, ghere oghe n’anya onye obula, ma obu ndi n’acho igu akwukwo a ka ndi guru akwukwo a. Edekwara ya n’asụsụ mgbakọ na mwepụ. Ka ọ na-erule oge ahụ, Galileo jisiri ike chọpụta Satellites nke Jupita ma gbakọọ gburugburu ha, ma gosipụta na ntụpọ ndị dị na Sun dị kpọmkwem na kpakpando ahụ, na-eji otu geometric ewu. Ihe kpatara mkpagbu Galileo bụ nke Chọọchị Katọlik kpaliri bụ kpọmkwem nkwenye o kwenyere na ịgụ akwụkwọ nke Eluigwe na Ala bụ omume nke ịma uche Chineke. Kadịnal Bellarmine, onye tụlere ikpe nke onye ọkà mmụta sayensị nọ n'Ọgbakọ Kasị Nsọ, ghọtara ozugbo ihe ize ndụ nke echiche dị otú ahụ. Ọ bụ kpomkwem n'ihi ihe egwu a mere na a matara Galileo site na nnabata na etiti eluigwe na ala bụ Earthwa. N’okwu nke oge a, ọ dịịrị mfe ịkọwa n’ime okwuchukwu nke Galileo batara Akwụkwọ Nsọ karịa ịkọwa ụkpụrụ nke ịbịakwute ọmụmụ nke Eluigwe na Ala ogologo oge.
Galileo na ikpe ya
4. Otu ọkachamara na mgbakọ na mwepụ mgbakọ na mwepụ Mitch Feigenbaum chọpụtara na 1975 na ọ bụrụ na ị jiri igwe na-emegharị ngụkọta oge nke ụfọdụ ọrụ mgbakọ na mwepụ na microcalculator, nsonaazụ nke ngụkọta oge na-eru 4.669 ... Feigenbaum n'onwe ya enweghị ike ịkọwa oddity a, ma dee edemede banyere ya. Mgbe ọnwa isii nyochachara nke ndị ọgbọ, eweghachiri ya isiokwu ahụ, na-adụ ya ọdụ ka ọ ghara ị attentiona ntị na ihe ndị dabara na mberede - mgbakọ na mwepụ. Ma emesịa ọ pụta na nchịkọta dị otú ahụ na-akọwa omume nke helium mmiri mmiri mgbe ọ na-ewe iwe site n'okpuru, mmiri dị na ọkpọkọ, na-agbanye n'ọgba aghara (nke a bụ mgbe mmiri na-esi na mgbata mmiri na-egosipụta ikuku) na ọbụlagodi mmiri na-asọpụ n'ihi mgbatị na-enweghị eriri.
Kedu ihe Mitchell Feigenbaum nwere ike ịchọpụta ma ọ bụrụ na ọ nwere iPhone n'oge ntorobịa ya?
5. Nna nke mgbakọ na mwepụ ọgbara ọhụrụ, ewezuga mgbakọ na mwepu, bụ Rene Descartes nwere sistemụ nhazi aha ya. Descartes jikọtara algebra na geometry, na-ewetara ha n'ọkwa ọhụrụ tozuru etozu. O mere mgbakọ na mwepụ ka ọ bụrụ sayensị metụtara ụwa niile. Akwa Euclid kọwara isi ihe dị ka ihe na-abaghị uru ma bụrụ nkewa n'ime akụkụ. Na Descartes, isi ihe ahụ ghọrọ ọrụ. Ugbu a, site n'enyemaka nke ọrụ, anyị na-akọwa usoro niile na-enweghị usoro site na mmanụ ụgbọala na-agbanwe na oke nke gị - naanị ịchọrọ ịchọta usoro ziri ezi. Otú ọ dị, ọtụtụ ọdịmma Descartes sara mbara nke ukwuu. Tụkwasị na nke ahụ, oge ọrụ ya kachasị mma n'oge Galileo, Descartes, dị ka nkwupụta nke aka ya si kwuo, achọghị ịdepụta otu mkpụrụ okwu megidere ozizi ụka. Ma ewepu nke ahụ, agbanyeghị nkwado Kadịnal Richelieu, ndị Katọlik na ndị Protestant bụrụ ya ọnụ. Descartes laghachiri n'ógbè nke ezigbo nkà ihe ọmụma wee nwụọ na mberede na Sweden.
Rene Descartes
6. Oge ụfọdụ ọ dịka ọ dị na dibia London na onye mgbe ochie William Stukeley, onye e weere dị ka enyi Isaac Newton, kwesiri itinye ụfọdụ usoro site na ebe nchekwa nke Holy Inquisition. Ọ bụ aka ya ka akụkọ akụkọ banyere apụl Newtonian ji gazuo ụwa niile. Dịka, m na-abịakwute enyi m Isaac na elekere ise, anyị na-apụ n'ubi ahụ, ma ebe ahụ apụl na-ada. Were Isaac, ma chee echiche: gini mere apụl ji daa nanị? Nke a bụ otu a mụrụ iwu nke iwu ndọrọndọrọ mmadụ n'ihu ohu gị dị umeala. Uzo zuru oke nke nyocha sayensị. N'ezie, Newton, na "Mathematical Principles of Natural Philosophy," dere na ọ bụ site na mgbakọ na mwepụ wee nweta ike ndọda site na ihe ndị dị n'eluigwe. Nnyocha nke Newton achọpụtala ugbu a siri ike iche n'echiche. E kwuwerị, anyị maara ugbu a na amamihe niile nke ụwa dabara na ekwentị, ọ ka ga-enwe ohere. Ma ka anyị tinye onwe anyị na akpụkpọ ụkwụ nke nwoke nke narị afọ nke 17, bụ onye nwere ike ịkọwa ngagharị nke ihe ndị dị na mbara igwe a na-adịghị ahụ anya na mmekọrịta nke ihe site na iji usoro mgbakọ na mwepụ dị mfe. Gwa uche Chineke n’ọnụ ọgụgụ. Ọkụ nke Nnyocha ahụ ejighizi ọkụ n'oge ahụ, mana tupu ụmụ mmadụ enwee ma ọ dịkarịa ala afọ 100 ọzọ. Ikekwe Newton n'onwe ya họọrọ na maka ndị mmadụ ọ bụ ìhè sitere n'ụdị apụl, ma ghara ịgbagha akụkọ ahụ - ọ bụ onye nwere mmụọ miri emi.
Omuma kpochapụwo bụ Newton na apụl. E gosipụtara afọ nke ọkà mmụta sayensị n'ụzọ ziri ezi - n'oge nchọpụta, Newton dị afọ 23
7. Inwere ike ịgabiga oge nkwuputa banyere Chukwu site n'aka onye mgbakọ na mwepụ a ma ama bụ Pierre-Simon Laplace. Mgbe Napoleon jụrụ ihe kpatara na akpọghị Chineke aha otu ugboro n'ime mpịakọta ise nke Celestial Mechanics, Laplace zara na ya achọghị nkwupụta dị otú a. Laplace bụ n'ezie onye na-ekweghị ekwe, mana ekwesighi ịkọwa azịza ya n'ụzọ ekweghị na Chineke. N'ime esemokwu ya na onye mgbakọ na mwepụ ọzọ, Joseph-Louis Lagrange, Laplace kwusiri ike na nkwupụta echiche na-akọwa ihe niile, mana anaghị ebu amụma ihe ọ bụla. Onye mgbakọ na mwepụ kwuru hoo haa: ọ kọwara ọnọdụ dị ugbu a, mana otu o si mepụta na ebe ọ na-aga, ọ nweghị ike ịkọ. Na Laplace hụrụ ọrụ sayensị nke ọma na nke a.
Pierre-Simon Laplace
