Martin Luther (1483-1546) - Christian theologian, bidoro Ndozigharị, onye na - eduga onye nsụgharị Bible n’ime German. Otu n'ime ntụziaka nke Protestantism, Lutheranism, bụ aha ya. Otu n’ime ndị bidoro asụsụ edemede German.
E nwere ọtụtụ ihe na-adọrọ mmasị na akụkọ ndụ Martin Luther, nke anyị ga-agwa n'isiokwu a.
Ya mere, nke a bụ obere akụkọ ndụ Luther.
Akụkọ banyere Martin Luther
A mụrụ Martin Luther na November 10, 1483 na Saxon obodo Eisleben. O tolitere ma tolite n'ezinụlọ na-akpa nri nke Hans na Marguerite Luther. Na mbu, onye isi ezinaụlọ ahụ rụrụ ọrụ ebe a na-egwupụta ọla kọpa, ma mechaa ghọọ onye aka ji akụ.
Nwatakịrị na ntorobịa
Mgbe Martin dị ihe dị ka ọnwa isii, ya na ezinụlọ ya biri na Mansfeld. Ọ bụ n'obodo a dị n'ugwu ka Luther Sr. mere ka ọnọdụ ego ya ka mma.
Mgbe Martin dị afọ 7, ọ malitere ụlọ akwụkwọ dị na mpaghara, ebe ndị nkuzi na-emegbukarị ma na-ata ya ahụhụ. Usoro agụmakwụkwọ na ụlọ akwụkwọ agụmakwụkwọ hapụrụ ọtụtụ ihe achọrọ, n'ihi nke onye na-eme mgbanwe n'ọdịnihu nwere ike ịmụta naanị ọgụgụ isi na agụmakwụkwọ, ma mụọkwa ekpere ole na ole.
Mgbe Luther dị afọ 14, ọ malitere ịga ụlọ akwụkwọ Franciscan na Magdeburg. Afọ 4 ka nke ahụ gasịrị, ndị nne na nna siri ọnwụ ka nwa ha gaa mahadum na Erfurt. N’afọ 1505, ọ natara asambodo Master na Liberal Arts, mesịa malite ịm ụ gbasara iwu.
N'oge ezumike ya, Martin gosipụtara mmasị dị ukwuu na nkà mmụta okpukpe. Ọ nyochara ihe odide dị iche iche nke okpukpe, gụnyere nke ndị nna chọọchị nwere ikike. Mgbe o nyochachara Baịbụl, obi tọrọ ya ezigbo ụtọ. Ihe ọ mụtara n’akwụkwọ a gbanwere echiche ya ụwa.
N’ihi nke a, mgbe Martin Luther dị afọ iri abụọ na abụọ, ọ batara na ebe ndị sista na-ebi akwụkwọ Ọstrịa, n’agbanyeghị na nna ya mere ngagharị iwe Otu n’ime ihe kpatara omume a bụ ọnwụ ezigbo enyi ya, ya na ịchọpụtakwa na o mere mmehie.
Ndụ na ebe obibi ndị mọnk
N’ebe obibi ndị mọnk ahụ, Luther jere ozi n’ebe ndị isi ndị ụkọchukwu nọ, merụọ elekere n’elu ụlọ elu ahụ, zaa mbara èzí ahụ, ma rụọ ọrụ ndị ọzọ. Ọ bụ ihe ijuanya na ụfọdụ ndị mọnk zigara ya n'obodo ahụ ịrịọ maka ebere. Emere nke a ka nwa okorobịa ahụ ghara inwe mpako na ihe efu.
Martin enweghị obi ike inupụrụ ndị ndụmọdụ ya, na-emezue ihe niile enyere. N'otu oge ahụ, ọ bụghị oke nri, uwe, na izu ike. Ihe dịka otu afọ gachara, ọ natara otu nri anyasị, na otu afọ mgbe nke ahụ gasịrị, a họpụtara ya ịbụ onye ụkọchukwu, wee bụrụ nwanne Augustine.
Na 1508, ezigara Luther ka o zie ihe na Mahadum Wittenberg, ebe o ji ịnụ ọkụ n'obi mụọ ọrụ nke St Augustine. N'otu oge ahụ, ọ gara n'ihu na-amụsi ike, na-atụ anya ịbụ dọkịta nke nkà mmụta okpukpe. Iji ghọta Akwụkwọ Nsọ nke ọma, o kpebiri ịmụ asụsụ mba ọzọ.
Mgbe Martin dị ihe dị ka afọ 28, ọ gara Rome. Njem a metụtara akụkọ ndụ ya ọzọ. Ọ hụrụ anya ya hụrụ arụ niile ndị ụkọchukwu Katọlik na-eme, nke mere ka ha mehie mmehie dị iche iche.
Na 1512 Luther ghọrọ dọkịta nke nkà mmụta okpukpe. Ọ kuziri, kwusaa ozi ma jee ozi dịka onye nlekọta na monaster 11.
Ndozigharị
Martin Luther ji nlezianya mụọ Akwụkwọ Nsọ, mana ọ na-ewere onwe ya dịka onye mmehie na onye adịghị ike na Chineke. Ka oge na-aga, ọ chọtara nghọta dị iche nke ụfọdụ akwụkwọ Agba Ọhụrụ nke Paul dere.
Ọ bịara doo Luther anya na mmadụ pụrụ inweta ezi omume site na okwukwe siri ike na Chineke. Echiche a kpaliri ya ma nyere aka wepu ahụmịhe ndị gara aga. Echiche nke na onye kwere ekwe na-enweta ezi omume site n'okwukwe nke ebere nke Onye Kasị Elu, Martin malitere n'oge nke akụkọ ndụ ya 1515-1519.
Mgbe Popu Leo nke iri kwupụtara oke ehi maka ịgbaghara mmehie na ịre mmejọ n'oge mgbụsị akwụkwọ nke 1517, ọkà mmụta okpukpe were iwe nke iwe. Ọ dị oke nkatọ banyere ọrụ ụka na-azọpụta mkpụrụ obi, dị ka e gosipụtara na 95 Theses Against the Trade of Indulgences.
Akụkọ banyere mbipụta nke usoro a gbasara na mba niile. N’ihi nke a, Pope kpọrọ Martin ka ọ gbaa ya ajụjụ - esemokwu Leipzig. N'ebe a Luther kwughachiri na ndị ụkọchukwu enweghị ikike itinye aka n'okwu ọha na eze. Ọzọkwa, ụka ekwesịghị ịrụ ọrụ dị ka onye ogbugbo n’etiti mmadụ na Chineke.
Ọkà mmụta okpukpe ahụ dere, sị: “Mmadụ na-azọpụta mkpụrụ obi ya ọ bụghị site na Chọọchị, kama ọ bụ site n'okwukwe.” N'otu oge ahụ, o gosipụtara obi abụọ o nwere banyere enweghị isi nke ndị ụkọchukwu Katọlik, nke kpasuru popu iwe. N'ihi ya, Luther bụ anathema.
Na 1520 Martin n’ihu ọha na-akpọ ebe a na-akpọpụ ndị popal ọkụ n’ọgbakọ. Mgbe nke ahụ gasịrị, ọ na-akpọ ndị obodo niile ka ha lụso ọchịchị popu ọgụ.
Dị ka otu n'ime ndị jụrụ okwukwe a ma ama, Luther malitere ịkpagbu mkpagbu kpụ ọkụ n'ọnụ. Otú ọ dị, ndị na-akwado ya nyeere ya aka ịgbanahụ site na ịgha ụgha ya. N’ezie, e tinyere nwoke ahụ na nzuzo na Wartburg Castle, ebe ọ malitere ịsụgharị Bible gaa n’asụsụ German.
Na 1529, Okpukpe Protestant Martin Luther bịara gbasaa ebe niile, ebe a na-ewere ya dịka otu n'ime mmalite nke Katọlik. Ma na mgbe afọ ole na ole gachara, nke a ghọrọ nke Lutheranism na Calvin.
John Calvin bụ onye isi na-eme mgbanwe ugboro abụọ na-esote Luther, onye echiche ya bụ ikpebi ọdịnihu mmadụ site n'aka Onye Okike. Nke ahụ bụ, akara aka na-enweghị atụ nke ụfọdụ ka mbibi, na ndị ọzọ rue nzọpụta.
Echiche banyere ndị Juu
Omume Martin na ndị Juu agbanweela n'oge ndụ ya niile. Na mbu ọ nwere onwe ya, ọ bụ onye na-emegide ndị Juu, ọbụnakwa bụrụ onye edemede nke nkwekorita "a mụrụ Jizọs Kraịst onye Juu." Ya onwe-ya lere anya ikpe-azu ya na ndi-Ju, mb hearde ha nuru okwu-ya nile, g ,me ha baptism.
Ma, mgbe Luther chọpụtara na ihe ndị ọ na-atụ anya ha bụ n'efu, ọ malitere ile ha anya ka ndị na-adịghị mma. Ka oge na-aga, ọ bipụtara akwụkwọ ndị dị ka "Na ndị Juu na "gha ụgha ha" na "Mkparịta ụka Isiokwu", bụ ebe ọ katọrọ ndị Juu.
N'otu oge ahụ, onye ndozigharị ahụ kwuru ka e bibie ụlọ nzukọ. Otu ihe na-akpali mmasị bụ na arịrịọ ahụ Martin mere kpaliri ọmịiko n’etiti Hitler na ndị na-akwado ya, bụ ndị, dị ka ị maara, kacha kpọ ndị Juu asị. Ọbụna aha ọjọọ Kristallnacht, ndị Nazi kpọrọ ememme ncheta ọmụmụ Luther.
Ndụ onwe
N’afọ 1525, otu nwoke dị afọ iri anọ na abụọ lụrụ otu onye nọnbu aha ya bụ Katharina von Bora. N'ụzọ dị ịtụnanya, ọ dị afọ 16 karịa onye ọ họọrọ. N'ime njikọ a, di na nwunye ahụ nwere ụmụ 6.
Di na nwunye ahụ biri n'ebe obibi ndị mọnk nke Augustinian gbahapụrụ agbahapụ. Ha biri ndụ dị umeala n'obi, afọ ojuju n'ihe ha nwere. Ọnụ ụzọ ụlọ ha na-emeghe mgbe nile maka ndị enyemaka chọrọ.
Ọnwụ
Rue mgbe ụbọchị ya gachara, Luther wepụtara oge na-ezi ozi ọma ma na-agụkwa ihe. N'ihi oge na-adịghị ya, ọ na-echefukarị banyere nri na ụra, nke mechara mee ka ọ na-eche.
N’afọ ndị ikpeazụ nke ndụ ya, onye ndozi ahụ na-arịa ọrịa na-adịghị ala ala. Martin Luther nwụrụ na February 18, 1546 mgbe ọ dị afọ 62. E liri ya n’ogige chọọchị ahụ ebe ọ kpọgidere ugboro ugboro 95 ndị a ma ama ama.
Ọ bụ Martin Luther sere ya
