Abu Ali Hussein bin Abdullah bin al-Hasan ibn Ali ibn Sinamara na West dị ka Avicenna - onye ọkà mmụta sayensị Persia ochie, ọkà ihe ọmụma na dibịa, onye nnọchianya nke Eastern Aristotelianism. Ọ bụ dọkịta ụlọ ikpe nke ndị eze Samanid na ndị eze Dilemit, yana kwa nwa oge na Hamadan.
A na-ahụta Ibn Sina onye dere ihe karịrị narị ọrụ anọ na iri ise na ngalaba sayensị 29, nke naanị narị abụọ na iri asaa na asaa lanarịrị.
E nwere ọtụtụ ihe na-atọ ụtọ banyere akụkọ ndụ Ibn Sina nke ị nwere ike ịnụbeghị.
Yabụ, n'ihu gị bụ obere akụkọ ndụ Ibn Sina.
Biography nke Ibn Sina
A mụrụ Ibn Sina na August 16, 980 na obere obodo Afshana, nke dị na steeti Samanid.
O tolitere ma zụlite ya na ezinụlọ bara ọgaranya. A nabatara ebe niile na nna ya bụ ọgaranya.
Nwatakịrị na ntorobịa
Site na nwata, Ibn Sina gosipụtara ikike dị ukwuu na sayensị dị iche iche. Mgbe ọ dị obere afọ 10, o buru ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ Koran nile n'isi - akwụkwọ bụ isi nke ndị Alakụba.
Ebe ọ bụ na Ibn Sina nwere nnukwu ihe ọmụma, nna ya zigara ya n'ụlọ akwụkwọ, ebe a na-amụkarị iwu na ụkpụrụ ndị Alakụba. Otú ọ dị, ndị nkụzi ahụ kwetara na nwata ahụ maara nke ọma n'ọtụtụ okwu.
Otu ihe na-adọrọ mmasị bụ na mgbe Ibn Sina dị naanị afọ iri na abụọ, ma ndị nkuzi ma ndị amamihe dị na mpaghara bịakwutere ya ka o nye ha ndụmọdụ.
Na Bukhara, Avicenna mụtara nkà ihe ọmụma, echiche na mbara igwe na onye ọkà mmụta sayensị bụ Abu Abdallah Natli bụ onye bịara n'obodo ahụ. Mgbe nke ahụ gasịrị, ọ nọọrọ onwe ya wee na-enweta ihe ọmụma na mpaghara ndị a na ndị ọzọ.
Ibn Sina nwere mmasị na ọgwụ, egwu na geometry. Nwoke ahụ nwere mmasị na Aristotle's Metaphysics.
Mgbe ọ dị afọ 14, nwa okorobịa ahụ mere nchọpụta banyere ọrụ niile dị na obodo, otu ụzọ ma ọ bụ ọzọ metụtara ọgwụ. Ọbụna ọ gbalịrị ịgwọ ndị ọrịa karịsịa iji tinye ihe ọmụma ya n'ọrụ.
Ọ dabara na eze Bukhara dara ọrịa, mana enweghị ndị dọkịta ya nwere ike ịgwọ onye ọchịchị ahụ. N'ihi ya, a kpọrọ nwata Ibn Sina ka ọ kpọọ ya, bụ onye mere nchoputa ziri ezi ma dezie ọgwụgwọ kwesịrị ekwesị. Mgbe nke ahụ gasịrị, ọ ghọrọ dibia bekee nke emir.
Hussein gara n'ihu na-enweta ihe ọmụma site na akwụkwọ mgbe ọ na-abanye n'ọbá akwụkwọ nke onye ọchịchị ahụ.
Mgbe ọ dị afọ 18, Ibn Sina nwere ihe ọmụma miri emi nke na ọ malitere iji mkparịta ụka wee soro ndị ọkà mmụta sayensị a ma ama nke ọwụwa anyanwụ na Central Asia na-ekwurịta okwu.
Mgbe Ibn Sina dị nanị afọ iri abụọ, o bipụtara ọtụtụ akwụkwọ sayensị, gụnyere encyclopedias sara mbara, akwụkwọ gbasara ụkpụrụ omume, na akwụkwọ ọkọwa okwu ahụike.
N’oge nke akụkọ ndụ ya, nna Ibn Sina nwụrụ, ndị Bukk bi na Bukhara site na ndị agbụrụ Turkic. N'ihi nke a, onye amamihe ahụ kpebiri ịhapụ Khorezm.
Ọgwụ
Mgbe ọ kwagara na Khorezm, Ibn Sina nwere ike ịga n'ihu na ahụike ya. Ihe ịga nke ọma ya dị ukwuu nke na ndị obodo ahụ malitere ịkpọ ya "onyeisi ndị dọkịta."
N’oge ahụ, ndị ọchịchị machibidoro onye ọ bụla ịwawara ozu iji nyocha. Maka nke a, ndị dara iwu ahụ nwụrụ ọnwụ ọnwụ, mana Ibn Sina, ya na dibia ọzọ aha ya bụ Masihi, gara n'ihu na-etinye aka na nzuzo site n'aka ndị ọzọ.
Ka oge na-aga, Sultan matara nke a, n'ihi nke Avicenna na Masikhi kpebiri ịgbapụ. Mgbe ha na-agba ọsọ ngwa ngwa, ndị ọkà mmụta sayensị kụrụ ajọ ifufe. Ha kpafuru akpafu, agụụ na-agụ ha.
Nwata Masihi ahụ nwụrụ anwụ, na-enweghị ike ịtachi obi n'ụdị ọnwụnwa ndị a, ebe Ibn Sina nwụrụ naanị n'ụzọ ọrụ ebube.
Ọkà mmụta sayensị na-awagharị ogologo oge site na mkpagbu nke Sultan, mana ọ ka na-ede akwụkwọ. Eziokwu na-adọrọ mmasị bụ na ọ dere ụfọdụ ọrụ ozugbo na sadulu, n'oge ogologo njem ya.
Na 1016 Ibn Sina biri na Hamadan, isi obodo mbu nke Midia. Ndị ọchịchị na-agụghị akwụkwọ chịrị ala ndị a, nke enweghị ike ị whichụrịrị onye na-eche echiche ọ rejoiceụ.
Avicenna nwetara ọkwa dị ka onye isi dibia ukwu emir ngwa ngwa, emesia nye ya ọkwa nke minista-vizier.
N'oge a nke ndụ Ibn Sina jisiri ike mezue ederede nke akụkụ mbụ nke isi ọrụ ya - "Canon of Medicine". Mgbe e mesịrị, a ga-agbakwunye ya na akụkụ 4 ọzọ.
Akwụkwọ ahụ lekwasịrị anya n'ịkọwa ọrịa na-adịghị ala ala, ịwa ahụ, ọkpụkpụ ọkpụkpụ, na ịkwadebe ọgwụ. Onye edemede ahụ kwukwara banyere usoro ọgwụgwọ nke ndị dọkịta oge ochie na Europe na Eshia.
N'ụzọ dị ịtụnanya, Ibn Sina kpebiri na nje virus na-arụ ọrụ dị ka nje na-adịghị ahụ anya nke ọrịa na-efe efe. Okwesiri ighota na Pasteur gosiputara nkwuputa ya nebe nari asato gasiri.
N'akwụkwọ ya, Ibn Sina kọwakwara ụdị na esemokwu. Ọ bụ dibịa izizi kọwara ụdị ajọ ọrịa dịka ọgbụgbọ, ọnya, jaundice, wdg.
Avicenna nyere onyinye dị ukwuu na mmepe nke sistemu anya. Ọ kọwara n'ụzọ zuru ezu otú ọdịdị nke anya mmadụ dị.
Ruo oge ahụ, ndị ha na Ibn Sina dịkọrọ ndụ chere na anya bụ ụdị tọọchị nwere ụzarị ọkụ pụrụ iche. N'oge na-adịghị anya, "Canon of Medicine" ghọrọ akwụkwọ encyclopedia nke uru ụwa bara.
Nkà ihe ọmụma
Ọtụtụ ndị nsụgharị Ibn Sina efuola ma ọ bụ degharịa ya site na ndị ntụgharị asụsụ na-agụghị akwụkwọ. Ka o sina dị, ọtụtụ ọrụ ndị ọkà mmụta sayensị ka dị ruo taa, na-enyere aka ịghọta echiche ya n'okwu ụfọdụ.
Dabere na Avicenna, sayensị kewara ụzọ atọ:
- Kasị elu.
- Nkezi
- Nke kacha ala.
Ibn Sina bụ otu n’ime ndị ọkà ihe ọmụma na ndị ọkà mmụta sayensị ndị lere Chineke anya dị ka mmalite nke ụkpụrụ nile.
Mgbe o kwusịrị mgbe ebighị ebi nke ụwa, onye amamihe ahụ tụlere ihe bụ isi nke mkpụrụ obi mmadụ, nke gosipụtara onwe ya n'ọtụtụ ọdịdị na ahụ (dịka anụmanụ ma ọ bụ mmadụ) n'elu ụwa, mgbe nke ahụ gasịrị, ọ laghachikwuru Chineke ọzọ.
Ndị ọkà mmụta Juu na Sufis (ndị esotericists) na-akatọ echiche ọgụgụ isi nke Ibn Sina. Ka o sina dị, ọtụtụ mmadụ nakweere echiche Avicenna.
Akwụkwọ na sayensị ndị ọzọ
Ibn Sina na-ekwukarị banyere okwu dị oke njọ site na nyocha. N’otu aka ahụ, ọ dere ụdị ọrụ a dịka “A Treatise on Love”, “Hai ibn Yakzan”, “Bird” na ọtụtụ ndị ọzọ.
Ọkà mmụta sayensị nyere onyinye dị ukwuu na mmepe nke akparamaagwa. Iji maa atụ, o kewara omume ndị mmadụ ụzọ anọ:
- na-ekpo ọkụ;
- oyi;
- mmiri;
- kpọrọ nkụ.
Ibn Sina nwere nnukwu ihe ịga nke ọma n'ibu, egwu na mbara igwe. O nwekwara ike igosipụta onwe ya dị ka ọkachamara na kemịkal. Dịka ọmụmaatụ, ọ mụtara otu esi ewepụta hydrochloric, sulfuric na nitric acids, potassium na sodium hydroxides.
Ọrụ ya ka na-amụ ihe nwere mmasị n'akụkụ ụwa niile. Ọ na-eju ndị ọkachamara nke oge a anya etu o si nwee ike iru ogo dị elu mgbe ọ dị ndụ n'oge ahụ.
Ndụ onwe
N'oge a, ndị na-ede akụkọ banyere Ibn Sina amaghị ihe ọ bụla gbasara ndụ ya.
Ọkà mmụta sayensị na-agbanwekarị ebe obibi ya, na-esi n'otu mpaghara gaa na nke ọzọ. Ma o siri ike ịmalite ezinụlọ siri ike ikwu, yabụ isiokwu a na-ewelite ọtụtụ ajụjụ n'aka ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme.
Ọnwụ
Esisịt ini mbemiso enye akakpade, owo akwaifiọk ama ọdọn̄ọ ata idiọk udọn̄ọ ke idịbi emi enye m couldkekemeke ndikọk idemesie. Ibn Sina nwụrụ na June 18, 1037 mgbe ọ dị afọ 56.
N’abalị bọtara ụbọchị ọ nwụrụ, Avicenna nyere iwu ka ahapụ ndị ohu ya niile, kwụghachi ha ụgwọ, ma kesaa ndị ogbenye niile akụ ya.
E liri Ibn Sina na Hamadan n’akụkụ mgbidi obodo ahụ. N'ihe na-erughi otu afọ ka e mesịrị, ebugara ozu ya na Isfahan ma weghachite ya na mausoleum.
Ihe oyiyi nke Ibn Sina
