David Gilbert (1862-1943) - German mathematician zuru ụwa ọnụ, nyere nnukwu onyinye na mmepe nke ọtụtụ akụkụ nke mgbakọ na mwepụ.
Onye otu ulo akwukwo di iche iche nke sayensi, na onye nwere akwukwo nke. N.I Lobachevsky. Ọ bụ otu n’ime ndị kacha eme mgbakọ na mwepụ n’etiti ndị ha na ya dịkọrọ ndụ.
Hilbert bu onye edemede nke ihe omuma zuru oke nke geometry Euclidean na usoro nke oghere Hilbert. Ọ nyere onyinye dị ukwuu na echiche na-adịghị agbanwe agbanwe, algebra izugbe, mgbakọ na mwepụ, mgbakọ na mwepụ na ntọala nke mgbakọ na mwepụ.
E nwere ọtụtụ ihe na-atọ ụtọ gbasara akụkọ ndụ Gilbert, nke anyị ga-ekwu maka ya n’isiokwu a.
Yabụ, n'ihu gị bụ obere akụkọ ndụ David Hilbert.
Akụkọ banyere Gilbert
David Hilbert mụrụ na Jenụwarị 23, 1862 na Prussia obodo Konigsberg. O toro n’ezinụlọ Onyeikpe Otto Gilbert na nwunye ya Maria Teresa.
Na mgbakwunye na ya, a mụrụ nwa agbọghọ aha ya bụ Eliza nne na nna David.
Nwatakịrị na ntorobịa
Ọbụna dịka nwatakịrị, Gilbert nwere ọchịchọ nke sayensị. Na 1880, ọ gụsịrị akwụkwọ na mgbatị ahụ nke ọma, mgbe nke ahụ gasịrị, ọ ghọrọ nwa akwụkwọ na Mahadum Königsberg.
Na mahadum, David zutere Herman Minkowski na Adolf Hurwitz, ndị ha na ha nọrọ ọtụtụ oge n'efu.
Guysmụ okorobịa ahụ welitere ajụjụ dị mkpa dị iche iche metụtara mgbakọ na mwepụ, na-anwa ịchọta azịza ha. Ha na-ejikarị nke a na-akpọ "njem mgbakọ na mwepụ", n'oge nke ha gara n'ihu na-atụle isiokwu ndị masịrị ha.
Otu ihe na-adọrọ mmasị bụ na n’ọdịnihu Hilbert ga-enye ndị na-amụrụ ya ụdị nkwanye ugwu ahụ iwu.
Ọrụ sayensị
Mgbe David dị afọ iri abụọ na atọ, ọ gbachitere akwụkwọ edemede ya na ndị na-anaghị agbanwe agbanwe, naanị otu afọ mgbe nke ahụ gasịrị, ọ ghọrọ prọfesọ mgbakọ na mwepụ na Konigsberg.
Nwoke ahụ ji ọrụ niile bịakwute izi ihe. Ọ gbalịsiri ike ịkọwawara ụmụ akwụkwọ ahụ ihe niile o kwere mee, nke mere ka a mara ya dị ka ezigbo onye nkuzi.
Na 1888, Hilbert nwere ihe ịga nke ọma n'izizi "nsogbu Gordan" yana kwa na-egosi ịdị adị nke ndabere maka usoro enweghị mgbanwe ọ bụla. N'ihi nke a, ọ nwetara ụfọdụ ewu ewu n'etiti European mathematicians.
Mgbe David dị ihe dị ka afọ 33, ọ nwetara ọrụ na Mahadum Göttingen, ebe ọ rụrụ ọrụ ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọnwụ ya.
N'oge na-adịghị anya ndị ọkà mmụta sayensị bipụtara monograph "Report on Numbers", na mgbe ahụ "Ntọala nke Geometry", nke a ghọtara na ụwa sayensị.
Na 1900, n'otu n'ime ọgbakọ omebe iwu mba ụwa, Hilbert gosipụtara ndepụta ya ama ama nke nsogbu 23 a na-edozighi. A ga-atụle nsogbu ndị a nke ọma site na ndị mgbakọ na mwepụ na narị afọ nke 20 niile.
Nwoke ahụ na mkparịta ụka dị iche iche na-esonyekarị na mkparịta ụka, gụnyere Henri Poincaré. Ọ rụrụ ụka na nsogbu nsogbu mgbakọ na mwepụ ọ bụla nwere azịza, nke sitere na nke a ọ tụrụ aro ka ọ gbanwee usoro physics.
Kemgbe afọ 1902, enyere Hilbert ọkwa onye isi-nchịkọta akụkọ nke akwụkwọ kacha mkpa nke mgbakọ na mwepụ bụ "Mathematische Annalen".
Afọ ole na ole mgbe nke ahụ gasịrị, David webatara echiche nke mechara mara dị ka oghere Hilbert, nke mere ka oghere Euclidean jupụta n'okwu ikpe na-enweghị ngwụcha. Echiche a gara nke ọma ọ bụghị naanị na mgbakọ na mwepụ, kamakwa na sayensị ndị ọzọ.
Na ntiwapụ nke Agha Worldwa Mbụ (1914-1918), Hilbert katọrọ omume ndị agha German. Ọ laghachighị n'ọkwa ya ruo mgbe agha ahụ biri, nke ọ ji kwanyere ndị ọrụ ibe ya gburugburu ụwa ugwu.
Onye sayensị German ahụ gara n'ihu na-arụsi ọrụ ike, na-ebipụta ọrụ ọhụụ. N’ihi ya, Mahadum nke Göttingen ghọrọ otu n’ime ebe mgbakọ na mwepụ kasị ukwuu n’ụwa.
Ka ọ na-erule oge ndụ ya, David Hilbert achọpụtala echiche nke ndị anaghị agbanwe agbanwe, echiche nke ọnụọgụ algebra, ụkpụrụ Dirichlet, mepụtara echiche Galois, ma dozie nsogbu Waring na tiori ọnụọgụ.
N’afọ ndị 1920, Hilbert nwere mmasị na mgbako mgbakọ na mwepụ, na-ewepụta usoro ịgba ama doro anya. Ma, o mechara kweta na ihe ọ na-ekwu bụ ihe a ga-arụ nnukwu ọrụ.
David nwere echiche chere na mgbakọ na mwepụ chọrọ njegharị zuru oke. N'otu oge ahụ, ọ na-emegide nnwale nke ndị intuitionists iji weta ihe mgbochi na okike mgbakọ na mwepụ (dịka ọmụmaatụ, igbochi tọọ ntọala ma ọ bụ usoro nhọrọ).
Nkwupụta ndị dị otú a site na German mere ka a na-eme ihe ike na mpaghara sayensị. Ọtụtụ ndị ọrụ ibe ya katọrọ echiche ya nke akaebe, na-akpọ ya pseudoscientific.
Na physics, Hilbert bụ onye na-akwado usoro siri ike nke axiomatic. Otu n’ime echiche ya kachasị mkpa na physics ka a na-ahụta dị ka isi mmalite nke ngalaba akụkụ.
Eziokwu na-adọrọ mmasị bụ na usoro akara ndị a masịrị Albert Einstein, n'ihi nke ndị sayensị abụọ nọ na-arụ ọrụ. Karịsịa, n'ọtụtụ ajụjụ, Hilbert nwere mmetụta dị ukwuu na Einstein, onye n'ọdịnihu ga-emepụta echiche ya ama ama banyere mmekọrịta.
Ndụ onwe
Mgbe David dị afọ iri atọ, ọ lụrụ Kete Erosh dị ka nwunye ya. Na alụmdi na nwunye a, a mụrụ naanị nwa nwoke, Franz, onye nwere ọrịa ọgụgụ isi a na-achọpụtabeghị.
Isi ọgụgụ isi nke Franz nyere Hilbert nsogbu nke ukwuu, ya na nwunye ya.
N'oge ntorobịa ya, onye sayensị bụ onye otu ụka Calvin, ma emesịa bụrụ onye na-amaghị ma Chineke ọ kwere.
Afọ ndị gara aga na ọnwụ
Mgbe Hitler batara n’ọchịchị, ya na ndị na-akwado ya malitere ịchụpụ ndị Juu. N'ihi nke a, a manyere ọtụtụ ndị nkuzi na ndị gụrụ akwụkwọ sitere n'okpukpe ndị Juu ịgbaga mba ọzọ.
Otu oge Bernhard Rust, onye Mịnịsta na-ahụ maka Mmụta na Nazi, jụrụ Hilbert: "Kedu ka mgbakọ na mwepụ na Göttingen dị ugbu a, mgbe ọ tufesịrị mmetụta ndị Juu?" Hilbert ji mwute zaghachi, sị: “Mgbakọ na mwepụ na Göttingen? Ọ nọkwaghị. "
David Hilbert nwụrụ na February 14, 1943 n'oge elu nke Agha IIwa nke Abụọ (1939-1945). O kariri mmadu iri na abuo gara hu oke onye oka mmuta na njem ya nke ikpeazu.
Na ili nke onye mgbakọ na mwepụ bụ okwu kachasị amasị ya: “Anyị ga-ama. Anyị ga-ama. "
Foto Gilbert
