N'abalị kristal, ma ọ bụ Abalị nke Windows mebiri emebi - Juu pogrom (usoro mwakpo achikota) na Nazi Germany, n'akụkụ ụfọdụ nke Austria na Sudetenland na November 9-10, 1938, nke ndị oké ifufe SA na ndị nkịtị mere.
Ndị uwe ojii zere igbochi ihe omume ndị a. Mgbe mwakpo ahụ gasịrị, ọtụtụ okporo ụzọ jupụtara na windo ụlọ ahịa, ụlọ na ụlọ nzukọ nke ndị Juu. Ọ bụ ya mere aha nke abụọ "Kristallnacht" ji bụrụ "abalị nke iko windo windo".
Ihe omume
Ihe kpatara oke pogrom bụ oke mpụ na Paris, nke Goebbels tụgharịrị ka mwakpo nke mba ndị Juu na Germany. Na November 7, 1939, onye nnọchi anya German Ernst vom Rath nwụrụ na ụlọ ọrụ nnọchi anya German na France.
Onye Juu onye Poland aha ya bụ Herschel Grinshpan gbagburu Rath. Ọ dị mma iburu n'uche na na mbu Herschel dị afọ iri na asaa mere atụmatụ igbu Count Johannes von Welczek, onye nnọchi anya German na France, na-achọ ịbọ ọbọ maka mbupụ ndị Juu si Germany na Poland.
Agbanyeghị, ọ bụ Ernst vom Rath natara Grinszpan n'ụlọ ọrụ nnọchite anya obodo, ọ bụghị Wielcek. Nwa okorobịa ahụ kpebiri iwepụ onye nnọchi anya diploma ahụ site na ịgbanye ya mgbọ 5. Eziokwu na-adọrọ mmasị bụ na n'eziokwu Ernst katọrọ Nazism kpọmkwem n'ihi amụma nke mgbochi Semitism yana ọbụnadị n'okpuru nlekọta tacit nke ndị Gestapo.
Mana mgbe Herschel mere mpụ ya, ọ maghị banyere ya. Mgbe o gbuchara, ndị uwe ojii France jidere ya ozugbo. Mgbe a kọọrọ Adolf Hitler ihe ahụ merenụ, ọ zigara dọkịta ya bụ Karl Brandt ozugbo na France, na-egosi na ọ ga-agwọ vomit Rath.
Ọ dị mkpa iburu n'uche na ọ nweghị mgbọ 5 ahụ merụrụ ahụ von Rath ahụ nke ukwuu. N'ụzọ na-eju anya, ọ nwụrụ n'ihi mmịnye ọbara na-ekwekọghị ekwekọ nke Brandt mere.
Dika o mechara pụta, ndị ọrụ pụrụ iche nke Nazi kpara nkata igbu onye nnọchi anya German, ebe "onye ahịa" bụ Fuhrer n'onwe ya.
Hitler chọrọ ihe ngọpụ iji malite ịkpagbu ndị Juu, bụ nke o kpasuru iwe. Mgbe ogbugbu ahụ gasịrị, onye isi ọchịchị nke atọ nyere iwu ka emechie akwụkwọ niile nke ndị Juu na ebe ọdịbendị ọdịnala dị na Germany.
A malitere mkpọsa mkpọsa megide ndị Juu ozugbo na mba ahụ. Ndị isi nhazi ya bụ Goebbels, Himmler na Heydrich. Socialtù National Socialist Labour Party (NSDAP), nke Goebbels nọchitere anya ya, kwuru na ọ gaghị eweda onwe ya ala site na ịhazi ihe ngosi mgbochi ọ bụla nke ndị Juu.
Agbanyeghị, ọ bụrụ na ọ bụ uche ndị German, mgbe ahụ ndị ọrụ mmanye iwu nke German agaghị etinye aka na nsogbu a.
N'ihi ya, ndị ọchịchị kwere n'ezie ka a na-eme mkpọsa ndị Juu na steeti ahụ. Ndị Nazi, yi uwe ndị nkịtị, bidoro nnukwu ụlọ ahịa ndị Juu, ụlọ nzukọ na ụlọ ndị ọzọ.
Ọ dị mkpa ịmara na ndị nnọchi anya ndị ntorobịa Hitler na ndị otu mwakpo kpachara anya gbanwee ka ọ bụrụ uwe nkịtị iji gosi na ha enweghị ihe ọ bụla gbasara pati na steeti. N’otu aka ahụ, ndị ọrụ pụrụiche nke German gara n’ụlọ nzukọ niile ha zubere ibibi, iji chekwaa dọkụmentị, nke nwere ozi gbasara ndị Juu a mụrụ.
N'ime oge Kristallnacht, dịka ntuziaka SD si dị, ọ nweghị onye ala ọzọ, gụnyere ndị Juu si mba ọzọ merụrụ ahụ. Ndị ọrụ mmanye iwu jidere ọtụtụ ndị Juu ka ha nwere ike ịbanye n'ụlọ mkpọrọ obodo.
Ọ kachasị ndị uwe ojii na-ejide ụmụ okorobịa. N'abalị nke November 9-10, a haziri pogroms ndị Juu n'ọtụtụ obodo ndị Germany. N’ihi ya, ndị nkịtị “gbara nkịtị” gbara ụlọ nzukọ 9 n’ime mmadụ iri na abụọ. Ọzọkwa, ọ dịghị otu injin ọrụ ọkụ so na-emenyụ ọkụ ndị ahụ.
Naanị na Vienna, o metụtara ụlọ nzukọ karịrị iri anọ. Followinggbaso ụlọ nzukọ ndị Juu, ndị German malitere ịkụri ụlọ ahịa ndị Juu na Berlin - ọ nweghị ụlọ ahịa ndị a lanarịrị. E bupụrụ ngwongwo ndị ahụ ma ọ bụ tụfuo ha n'okporo ámá.
E meriri ndị Juu zutere ndị Nazi n'ụzọ. Ihe onyonyo yiri nkea na eme na otutu obodo ndi ozo nke ato nke ato.
Ndị nwụrụ na nsogbu nke Kristallnacht
Dị ka ọnụ ọgụgụ ndị ọchịchị si kwuo, ọ dịkarịa ala, ndị Juu 91 gburu n'oge Kristallnacht. Otú ọ dị, ọtụtụ ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme kwenyere na ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ anwụ dị ọtụtụ puku. E zigara ndị Juu 30,000 ọzọ n’ogige ịta ahụhụ.
Ebibiri akụ nke ndị Juu, mana ndị ọchịchị German jụrụ ịkwụ ụgwọ mmebi ahụ site n'ego akụ nke steeti. Na mbu, ndị Nazi hapụrụ ndị Juu ejidere ma ọ bụrụ na ha ahapụ Germany ozugbo.
Ma, mgbe e gbusịrị onye nnọchi anya German na France, ọtụtụ mba gburugburu ụwa jụrụ ịnabata ndị Juu. N'ihi ya, ndị na-adịghị mma ga-achọ ohere ọ bụla ịgbanahụ ọchịchị nke atọ.
Ọtụtụ ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme kwenyere na ọ dịkarịa ala mmadụ 2,000 nwụrụ na izu ndị mbụ mgbe Kristallnacht gasịrị, n'ihi mmeso ọjọọ nke ndị nche ụlọ mkpọrọ.
N’agbanyeghi na ajọ mpụ nke ndị Nazi bịara mara n’ụwa niile, ọ nweghị mba jiri iwe na-akatọ Germany. Ndị na-achị steeti ji nwayọ na-ele mgbuchapụ nke ndị Juu, nke malitere na Kristallnacht.
Ka oge na-aga, ọtụtụ ndị ọkachamara ga-ekwupụta na ọ bụrụ na ụwa emeghachi omume na mpụ ndị a ozugbo, Hitler agaraghị enwe ike ibuso ndị Juu ọgụ ngwa ngwa. Otú ọ dị, mgbe Fuhrer hụrụ na ọ dịghị onye na-egbochi ya, ọ malitere ikpochapụ ndị Juu ọbụna n'ụzọ dị egwu.
Nke a bụ n'ihi n'eziokwu na ọ nweghị mba ọ bụla chọrọ imebi mmekọrịta ya na Germany, nke na-ebu ngwa ngwa ngwa ọgụ wee bụrụ onye iro na-adịwanye njọ.
Joseph Goebbels chọrọ iwepụta ikpe ga-egosi ịdị adị nke izu nzuzo ndị Juu zuru ụwa ọnụ. Maka nke a, ndị Nazi chọrọ Grynshpan, onye ha mere atụmatụ iwepụta n'ihu ọha dị ka "ngwa ọrụ" nke izu ndị Juu.
N'otu oge ahụ, ndị Nazi chọrọ ime ihe niile dịka iwu si dị, nke rụpụtara Grinshpan onye ọka iwu. Onye ọka iwu gosipụtara Goebbels usoro nchekwa, nke otu ụlọ ya si gbuo onye nnọchi anya German maka ihe onwe ya, ya bụ, mmekọ nwoke na nwoke nke nwoke na nwanyị nwere mmekọrịta dị n'etiti ya na Ernst vom Rath.
Hitler, ọbụlagodi tupu ọnwụ igbu ya na vom Rath, maara na ya bụ nwoke nwere mmasị nwoke. Otú ọ dị, ọ chọghị ime ka eziokwu a pụta ìhè, n'ihi nke ọ jụrụ ịhazi usoro ọha na eze. Mgbe Grynszpan dabara n'aka ndị German, e zigara ya na ogige Sachsenhausen, ebe ọ nwụrụ.
Na ncheta nke Kristallnacht, na Nọvemba 9 nke afọ ọ bụla, na-eme emume International Day megide Fascism, Racism and Anti-Semitism.
Kristallnacht Foto
