Denis Diderot (1713-1784) - onye edemede France, ọkà ihe ọmụma, onye nkụzi na onye na-ede egwuregwu, bụ onye guzobere "Encyclopedia, ma ọ bụ Akwụkwọ nkọwa nke sayensị, Arts na Crafts." Onye mba ọzọ na-asọpụrụ na St. Petersburg Academy of Sciences.
E nwere ọtụtụ ihe na-adọrọ mmasị na akụkọ ndụ Diderot, nke anyị ga-ekwu maka ya n'isiokwu a.
Yabụ, n'ihu gị bụ obere akụkọ ndụ Denis Diderot.
Ihe omuma nke Diderot
A mụrụ Denis Diderot na Ọktoba 5, 1713 na obodo French nke Langres. O tolitere ma zụlite na ezinụlọ nke onye nlekọta isi Didier Diderot na nwunye ya Angelica Wigneron. Munsusuw Denis, baabi a mubesusuw daa asɛm no ho wɔ ti 5 no ho.
Nwatakịrị na ntorobịa
Ugbua na nwata, Diderot bidoro igosipụta ezigbo ikike ịmụ sayensị dị iche iche. Ndi nne na nna choro ka nwa ha jikota ndu ya na ulo uka.
Mgbe Denis dị ihe dị ka afọ 13, ọ malitere ịmụ akwụkwọ na Katọlik Lyceum, nke na-azụ ndị ụkọchukwu n'ọdịnihu. O mechara bụrụ nwa akwụkwọ na Jesuit College dị na Langres, ebe o nwetara Master of Arts na Philosophy.
Mgbe nke ahụ gasịrị, Denis Diderot gara n'ihu na agụmakwụkwọ ya na College d'Arcourt na Mahadum Paris. Mgbe ọ dị afọ 22, ọ jụrụ ịbanye na ndị ụkọchukwu, na-ekpebi ịga mahadum. Otú ọ dị, n'oge na-adịghị anya ọ kwụsịrị inwe mmasị n'ịmụ banyere iwu.
N'ime oge akụkọ ndụ ya, Diderot chọrọ ịbụ onye edemede na onye ntụgharị okwu. Eziokwu na-adọrọ mmasị bụ na n'ihi ọjụjụ ọ jụrụ iwere otu n'ime ọrụ mmụta ahụ, nna ya jụrụ ya. Na 1749 Denis mechara daa mbà n'okpukpe.
Ikekwe nke a bụ n'ihi n'eziokwu na nwanne ya nwanyị ọ hụrụ n'anya, bụ Angelica, onye ghọrọ onye nọn, nwụrụ n'ihi ịrụ ọrụ gabiga ókè n'oge ọrụ Chukwu n'ụlọ nsọ.
Akwụkwọ na ihe nkiri
Ná mmalite 40s, Denis Diderot tinyere aka na ịsụgharị ọrụ Bekee na French. Na 1746 o bipụtara akwụkwọ mbụ ya, Philosophical Thoughts. N'ime ya, onye ode akwụkwọ ji mkparịta ụka tụlee idozi echiche.
Denis kwubiri na n’enweghị ịdọ aka ná ntị, inwe mmetụta na-ebibi ihe, ebe ọ dị mkpa ka a chịkwaa ya. Okwesiri ighota na obu onye na akwado onye obula - omume okpukpe na nke nke amuma nke nakpo idi adi nke Chineke na okike nke uwa site naka ya, ma ghota otutu ihe omuma ndi di omimi na nkpughe nke Chineke.
N’ihi nke a, n’ime akwụkwọ a, Diderot kwupụtara ọtụtụ echiche na-akatọ ekweghị na Chukwu na Kristian ọdịnala. Echiche ya nke okpukpe kachasị mma n'akwụkwọ Skeptic's Walk (1747).
Usoro nkwekọrịta a dị ka mkparịta ụka dị n'etiti onye na-ekweghị na Chineke na onye na-ekweghị na chi gbasara ọdịdị nke Chi. Onye ọ bụla n’ime ndị na-ekwu okwu a na-enye uru na ọghọm nke ya, dabere na ụfọdụ eziokwu. Nanso, The Skeptic's Walk a wɔtintim no afe 1830 mu no.
Ndị ọchịchị dọrọ Denis Diderot aka na ọ bụrụ na ọ bido kesaa akwụkwọ a "ndị jụrụ okwukwe", na ha ga-eziga ya n'ụlọ nga ma kpọọ akwụkwọ edemede niile n'elu osisi. a tụchiri onye ọkà ihe ọmụma mkpọrọ, mana ọ bụghị maka "Ije", mana maka ọrụ ya "Akwụkwọ Ozi Maka Ndị Isi Maka Ndị Pụrụ Ihu."
Diderot nọrọ ihe dị ka ọnwa 5 n’ụlọ mkpọrọ nanị otu onye na-anọ. N'ime akụkọ ndụ a, ọ nyochara John Milton nke Paradise Lost, na-ede ihe n'akụkụ peeji. Mgbe a tọhapụsịrị ya, ọ malitere ide ihe.
Ọ bụ ihe ijuanya na n'echiche ndọrọ ndọrọ ọchịchị ya, Denis gbasoro echiche nke oke nkwenye zuru oke. Dị ka Voltaire, ọ na-enwe obi abụọ banyere ọha mmadụ na-ewu ewu, bụ nke, n'echiche ya, enweghị ike idozi nnukwu nsogbu ndọrọ ndọrọ ọchịchị na omume. Ọ kpọrọ ọchịchị eze ụdị ọchịchị kacha mma. N'otu oge ahụ, iwu ji eze inwe ihe ọmụma sayensị na nkà ihe ọmụma niile.
Na 1750, enyere Diderot ọkwa nke onye editọ nke akwụkwọ ntụaka French doro anya nke Enlightenment - "Encyclopedia, or Explanatory Dictionary of Sciences, Arts and Crafts." N'ime afọ 16 nke encyclopedia, ọ ghọrọ onye edemede nke ọtụtụ narị akụkọ gbasara akụ na ụba, nke sayensị, nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke okpukpe.
Otu ihe na-adọrọ mmasị bụ na Denis, ndị nkuzi ama ama dịka Voltaire, Jean Leron d'Alembert, Paul Henri Holbach, Anne Robert Jacques Turgot, Jean-Jacques Rousseau na ndị ọzọ rụrụ ọrụ n'ịde ọrụ a. Encyclopedia dị iri abụọ na asatọ n’ime 35 bụ Diderot dezigharịrị.
Mkpakọrịta na onye nkwusa André le Breton kwụsịrị n'ihi n'eziokwu na ya, na-enweghị ikike Denis, kpochapụ echiche "dị ize ndụ" n'isiokwu. Onye ọkà ihe ọmụma were iwe na omume Breton, na-ekpebi ịhapụ ọrụ a dị egwu.
N'afọ ndị sochirinụ, biography Diderot malitere ilebara ụlọ ihe nkiri ahụ anya nke ukwuu. Ọ malitere ide egwuregwu nke ọ na-emetụtakarị mmekọrịta ezinụlọ.
Iji maa atụ, n’egwuregwu “Nwa na-akwadoghị iwu” (1757), onye ode akwụkwọ tụgharịrị uche na nsogbu ụmụaka na-akwadoghị iwu, na “Nna Ezinaụlọ” (1758) ọ tụlere ịhọrọ onye ọ lụrụ n’uche obi ya, ọ bụghị na isi ọnwụ nna.
N'oge ahụ, e kewara ụlọ ihe nkiri ahụ dị elu (ọdachi) na ala (ihe ọchị). Nke a dugara n'eziokwu na o guzobere ụdị ọhụụ ọhụrụ dị egwu, na-akpọ ya - "ụdị dị egwu." Gendị a pụtara obe n'etiti ọdachi na ihe ọchị, nke mechara malite ịkpọ - ihe nkiri.
Na mgbakwunye na ịde edemede ọgụgụ isi, ejije na akwụkwọ nka, Denis Diderot bipụtara ọtụtụ ọrụ nka. Ndị kacha ewu ewu bụ akwụkwọ ọgụgụ "Jacques the Fatalist and His Master", mkparịta ụka "Nwa nwanne Rameau" na akụkọ "Nun".
N'ime afọ nke akụkọ okike ya, Diderot ghọrọ onye edemede nke ọtụtụ aphorisms, gụnyere:
- "Mmadu na-akwusi iche echiche mgbe okwuru igu ya."
- "Etinyela na nkọwa ma ọ bụrụ na ịchọrọ ka a ghọta gị."
- "Oftenhụnanya na-anabatakarị uche nke onye nwere ya, ma na-enye ya ndị na-enweghị ya."
- "Ebe ọ bụla ị hụrụ onwe gị, ndị mmadụ ga - abụkarị ndị nzuzu karịa gị."
- “Ndụ ndị ajọ mmadụ jupụtara na nchekasị,” wdg.
Akụkọ ndụ Diderot nwere njikọ chiri anya na Russia, ma ọ bụ karịa Catherine II. Mgbe eze ukwu nwanyị ahụ matara gbasara ihe isi ike onye France ahụ, ọ gwara ya zụtara ọba akwụkwọ ya ma họpụta ya ka ọ bụrụ onye nlele na-akwụ ụgwọ ọnwa 1,000 kwa afọ. Ọ bụ ihe ijuanya na Catherine kwụrụ onye ọkà ihe ọmụma ahụ ọrụ ruo afọ 25 tupu oge eruo.
N'oge mgbụsị akwụkwọ nke 1773 Denis Diderot bịarutere Russia, ebe o biri ihe dị ka ọnwa 5. N'oge a, eze nwanyị ahụ na onye nkuzi France na-ekwurịta okwu kwa ụbọchị.
Ha na-akparịtakarị okwu gbasara ọchịchị. Otu isi okwu bụ ntụgharị nke Russia ka ọ bụrụ steeti dị mma. N'otu oge ahụ, nwanyị ahụ nwere obi abụọ banyere echiche Diderot. N'akwụkwọ ozi ya na onye nnọchi anya mba Louis-Philippe Segur, o dere na ọ bụrụ na Russia amalite dịka onye ọkà ihe ọmụma si kwuo, ọgba aghara na-echere ya.
Ndụ onwe
Na 1743 Denis malitere ịlụ nwa agbọghọ dị obere, Anne-Antoinette Champion. N'ịchọ ịlụ ya, nwoke ahụ jụrụ ngọzi nna ya.
Agbanyeghị, mgbe Diderot Sr chọpụtara banyere nke a, ọ bụghị naanị na o nyeghị nkwenye ya maka alụmdi na nwunye ahụ, mana o nwetara "akwụkwọ ozi nwere akara" - njide ejidere iwu nke nwa ya nwoke. Nke a butere n’eziokwu ahụ bụ na e jidere nwata nwoke ahụ ma tụọ ya mkpọrọ n’ebe obibi ndị mọnk.
Izu ole na ole ka nke ahụ gasịrị, Denis jisiri ike gbanahụ ebe obibi ndị mọnk ahụ. Na Nọvemba nke otu afọ ahụ, ndị hụrụ ya n'anya lụrụ na nzuzo n'otu n'ime ụka Paris. Eziokwu na-adọrọ mmasị bụ na Diderot Sr. chọpụtara banyere alụmdi na nwunye a naanị 6 afọ mgbe e mesịrị.
N'ime njikọ a, di na nwunye ahụ nwere ụmụ anọ, atọ n'ime ha nwụrụ na nwata. Naanị Maria-Angelica jisiri ike dịrị ndụ, bụ onye mechara bụrụ onye egwu egwu. Denis Diderot enweghị ike ịkpọ nwoke nwoke ezi ihe nlereanya.
Nwoke ahụ ejirila ụmụ nwanyị dị iche iche ghọgbuo nwunye ya ugboro ugboro, gụnyere onye edemede bụ Madeleine de Puisier, nwa nwanyị onye omenkà France bụ Jeannie-Catherine de Meaux na, n'ezie, Sophie Voland. Ezigbo aha Volan bụ Louise-Henrietta, ebe aha ahụ bụ "Sophie" nyere Denis, onye nwere mmasị na ọgụgụ isi ya na ngwa ngwa.
Ndị hụrụ ha n'anya kwekọrịtara ọnụ n'ihe dị ka afọ 30, ruo ọnwụ Volan. N'ihi ngụkọta nke akwụkwọ ozi ndị ahụ, ọ bịara doo anya na onye ọkà ihe ọmụma zigara Sophie ozi 553, nke n'ime ha ka dịgidere ruo 187. Ka oge na-aga, Catherine 2, tinyere ọbá akwụkwọ nke onye France ahụ nwere ọgụgụ isi zụtara akwụkwọ ozi ndị a.
Ọnwụ
Denis Diderot nwụrụ na July 31, 1784 mgbe ọ dị afọ 70. Ihe kpatara ọnwụ ya bụ emphysema, ọrịa nke akụkụ iku ume. E liri ozu onye na-eche echiche na Chọọchị St. Roch.
N’ụzọ dị mwute, n’etiti nke Mgbanwe Ọchịchị France a ma ama na 1789, ili niile dị na chọọchị ahụ ka ebibiri. N’ihi nke a, ndị ọkachamara amabeghị kpọmkwem ebe ihe foduru onye nkuzi ahụ.
Foto Diderot
