Enweghị usoro ọzọ dị otú a n'ụwa nke ga-akpali mmasị dị ukwuu n'etiti ndị sayensị, ndị njem nleta, ndị na-ewu ụlọ na ndị na-agụ kpakpando dịka Great Wall nke China. Ihe owuwu ya kpatara ọtụtụ asịrị na akụkọ ifo, wee gbuo ndụ narị puku mmadụ ma were ọtụtụ mmefu ego. Na akụkọ banyere nnukwu ụlọ a, anyị ga-anwa ikpughe ihe nzuzo, dozie ilu ma nye nkenke azịza nye ọtụtụ ajụjụ banyere ya: onye na ihe kpatara ya ji wuo ya, onye ọ chebere ndị China, ebe bụ ebe kachasị ewu ewu na-ewu ya, ọ na-ahụ site na mbara igwe.
Ihe kpatara owuwu nke nnukwu mgbidi nke China
N'oge nke Warring States (site na 5th na 2nd narị afọ nke abụọ BC), nnukwu alaeze ndị China na-etinye ndị obere aka site na enyemaka nke mmeri. Yabụ ịdị n'otu dị n'otu n'ọdịnihu bidoro. Mana ka agbasasịri ya, ndị Xiongnu na-awagharị awagharị, bụ ndị bịara site na ugwu wee wakporo alaeze dị iche iche. Alaeze nke ọ bụla wuru ogige nchebe na ngalaba dị iche iche nke ala ya. Ma ejiri ala nkịtị mee ihe dị ka ihe onwunwe, ya mere, mgbidi mgbidi siri ike mechara kpochapụ ihu ụwa ma ọ bịaghị n'oge anyị.
Emperor Qin Shi Huang (III narị afọ BC), onye ghọrọ isi nke alaeze mbụ jikọrọ ọnụ nke Qin, bidoro iwu mgbidi na-echekwa ma na-agbachitere na mgbago ugwu nke ngalaba ya, nke e wuru mgbidi ọhụrụ na nche nche, na-ejikọ ha na ndị dị ugbu a. Ebumnuche nke ụlọ ndị e wuru abụghị naanị iji chebe ndị bi na mwakpo, kamakwa iji mata akara nke steeti ọhụrụ ahụ.
Afọ ole na otu esi wuo mgbidi ahụ
Maka owuwu nke Great Wall of China, otu ụzọ n'ụzọ ise nke ngụkọta ọnụ ọgụgụ nke mba ahụ metụtara, nke bụ ihe dịka otu nde mmadụ n'ime afọ 10 nke isi ewu. Ndị nkịtị, ndị agha, ndị ohu na ndị omekome niile ezigara ebe a dị ka ntaramahụhụ ejiri ya mee ihe.
N'iburu n'uche ahụmịhe nke ndị na-ewu ụlọ n'oge gara aga, ha malitere ịdakwasị ala na-adịghị amị na ntọala nke mgbidi ahụ, kama ibute okwute, na-efesa ha ala. Ndị na-esote ndị ọchịchị China si n'ọchịchị Han na Ming gbasakwara ihe nchebe ha. Dika ejirila ihe eji eji okwute na brik eme ihe, ejiri osikapa kpoo ya na uzo nke hydrated. Ọ bụ kpọm kwem akụkụ ndị ahụ nke mgbidi ahụ e wuru n'oge usoro Ming na narị afọ XIV-XVII ka echekwara nke ọma.
Anyị na-adụ gị ọdụ ka ị gụọ gbasara mgbidi ọdịda anyanwụ.
Usoro ihe owuwu ahụ nwere ọtụtụ nsogbu dị iche iche metụtara nri na ọnọdụ ọrụ siri ike. N'otu oge ahụ ọ dị mkpa inye nri na ị drinkụ ihe karịrị mmadụ 300,000. Nke a anaghị ekwe omume oge niile, yabụ, ọnụọgụ ndị nwụrụnụ ruru iri puku, ma ọtụtụ narị puku. E nwere akụkọ mgbe ochie na mgbe ana-ewu ndị niile nwụrụ anwụ na ndị nwụrụ anwụ bụ ndị etinyere na ntọala nke ihe owuwu ahụ, ebe ọ bụ na ọkpụkpụ ha rụrụ ọrụ dị ka ezigbo njikọta nke okwute. Ọbụna ndị ahụ kpọrọ ụlọ ahụ "ebe ili ozu kacha ogologo n'ụwa." Ma ndị ọkà mmụta sayensị nke oge a na ndị ọkà mmụta ihe ochie na-agbagha nsụgharị nke ili ozu, ikekwe, e nyere ọtụtụ ndị nwụrụ anwụ ndị ikwu.
O doro anya na ọ gaghị ekwe omume ịza ajụjụ nke afọ ole ka e wuru Great Wall of China. A rụrụ nnukwu ụlọ maka afọ 10, site na mmalite ruo na ngwụcha ikpeazụ, ihe dị ka narị afọ 20 gafere.
Akụkụ nke nnukwu mgbidi nke China
Dabere na ngụkọta ikpeazụ nke nha nke mgbidi ahụ, ogologo ya bụ 8.85 puku kilomita, ebe ogologo ya na alaka ya na kilomita na mita gbakọtara n'akụkụ niile gbasasịa na China. Ogologo ngụkọta nke ụlọ ahụ, gụnyere ngalaba ndị na-anwụbeghị, site na mbido ruo na njedebe ga-abụ puku 21,19 puku kilomita taa.
Ebe ọ bụ na ọnọdụ mgbidi ahụ na-agakarị n'akụkụ oke ugwu, na-agba ma n'akụkụ ugwu na n'akụkụ ala ndagwurugwu ahụ, obosara ya na ịdị elu ya enweghị ike idobe ọnụọgụ edo. Obosara nke mgbidi (ọkpụrụkpụ) dị n'ime 5-9 m, ebe ọ bụ na ntọala ya dị ihe dịka 1 m karịa nke dị n'akụkụ nke elu, na ogo dị elu bụ ihe dịka 7-7.5 m, mgbe ụfọdụ ọ na-eru 10 m, a na-agbakwunye mgbidi dị n'èzí akụkụ anọ akụkụ anọ n'ogologo ruo mita 1.5. N'ogologo ya niile, e nwere brik ma ọ bụ ụlọ elu okwute nwere oghere ndị a na-eduzi n'akụkụ dị iche iche, nwee ebe a na-ebu ngwá agha, ilele nyiwe na ụlọ ndị nche.
N'oge a na-ewu nnukwu mgbidi nke China, dịka atụmatụ ahụ si dị, e wuru ụlọ elu ndị ahụ n'otu ụdị ahụ na otu ụzọ dị anya site na ibe ha - 200 m, nke hà nha ụgbọ elu nke akụ. Ma mgbe ị na-ejikọ saịtị ochie na nke ọhụrụ, ụlọ elu nke ihe owuwu ụlọ dị iche iche na-ebipụ mgbe ụfọdụ n'ime usoro nkwekọ nke mgbidi na ụlọ elu. N'ebe dị anya site na 10 kilomita site na ibe ha, ụlọ elu ndị ahụ jupụtara na ụlọ mgbama (ụlọ elu ndị na-enweghị ndozi ụlọ), bụ nke ndị nche nọ na-ele anya gburugburu na, ọ bụrụ na ọ dị egwu, ga-eji ọkụ ọkụ ọkụ wee gosi ụlọ elu ọzọ.
A na-ahụ mgbidi ahụ site na mbara igwe?
Mgbe ị na-edepụta ihe ndị na-adọrọ mmasị banyere ụlọ a, onye ọ bụla na-ekwukarị na Nnukwu Mgbidi nke China bụ naanị ihe owuwu mmadụ mere nke a pụrụ ịhụ site na mbara igwe. Ka anyị gbalịa chọpụta ma ọ bụrụ na ọ bụ eziokwu.
Echiche bụ na otu n'ime ihe ndị kachasị mkpa China ga-ahụ site na ọnwa ka edepụtara ọtụtụ narị afọ gara aga. Mana o nweghi otu onye na-agụ kpakpando na njem ụgbọ elu nke mere mkpesa na ọ hụrụ ya na anya nkịtị. Ekwenyere na anya mmadu site na uzo di otua nwere ike ichoputa ihe di iche iche kariri 10 kilomita, obughi 5-9 m.
Ọ gaghị ekwe omume ịhụ ya site na nrugharị ụwa na-enweghị akụrụngwa pụrụ iche. Mgbe ụfọdụ, ihe ndị dị na foto site na mbara igwe, nke ewepụghị na-ebuli ya elu, na-ezighi ezi maka atụmatụ nke mgbidi, mana mgbe emechara ya, ọ na-apụta na ha bụ osimiri, ugwu ugwu ma ọ bụ Osimiri Ukwu. Mana ị nwere ike ịhụ mgbidi ahụ site na binoculars na ihu igwe dị mma ma ọ bụrụ na ịmara ebe ị ga-ele anya. Foto satịlaịtị ndị gbatịrịnụ nyere gị ohere ịhụ ngere ahụ n'ogologo ya dum, ịmata ọdịiche dị n'etiti ụlọ elu na ntụgharị.
A chọrọ mgbidi?
Ndị China n’onwe ha echeghị na ha chọrọ mgbidi ahụ. A sị ka e kwuwe, ruo ọtụtụ narị afọ ọ were ndị nwoke siri ike gaa ebe a na-ewu ụlọ, ihe ka ọtụtụ n'ime ego ndị steeti nwetara wee wuo ma rụzie ya. Akụkọ ihe mere eme egosila na ọ nyeghị mba ahụ nchebe pụrụ iche: ndị na-agagharị Xiongnu na ndị Tatar-Mongolị gafere ụzọ mgbochi na mpaghara ndị ebibi ma ọ bụ n'akụkụ ụzọ pụrụ iche. Na mgbakwunye, ọtụtụ ndị nche zipụrụ ndị agha ahụ na-atụ anya ịgbanahụ ma ọ bụ ịnata ụgwọ ọrụ, yabụ ha enyeghị ụlọ elu ndị agbata obi ha akara.
N'ime afọ anyị, site na nnukwu mgbidi nke China ha mere akara nke nguzogide nke ndị China, mepụtara site na ya kaadị nleta nke mba ahụ. Onye ọ bụla gara China na-achọ njem njem na saịtị nke nwere mmasị.
Ọnọdụ nke nka na njem nleta ndị njem
Imirikiti ngere taa chọrọ mweghachi zuru ezu ma ọ bụ akụkụ. Steeti kachasị njọ na mpaghara ọdịda anyanwụ ọdịda anyanwụ nke Mpaghara Minqin, ebe oke ifufe dị ike na-ebibi ma mejupụta masonry. Ndị mmadụ n’onwe ha na-ebibi nnukwu ụlọ ahụ, na-akwatu akụkụ ya maka owuwu nke ụlọ ha. Werefọdụ saịtị bibiri oge ụfọdụ site na iwu nke ndị ọchịchị iji nye ụzọ maka iwu okporo ụzọ ma ọ bụ obodo nta. Ndị omenkà na-emebi ihe n’oge a ji graffite na-ese mgbidi ahụ.
N’ịchọpụta ọmarịcha Nnukwu Mgbidi nke China maka ndị njem nleta, ndị isi obodo ukwu na-eweghachi akụkụ nke mgbidi ahụ nso ha ma na-echere ha ụzọ njem. Yabụ, na nso Beijing, enwere akụkụ Mutianyu na Badaling, nke fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ebe kachasị adọrọ mmasị na mpaghara isi obodo.
Ebe izizi dị na kilomita 75 site na Beijing, na nso obodo Huizhou. Na ngalaba Mutianyu, eweghachitere ngalaba 2.25 km ogologo ya na ụlọ nche 22. Ebe ahụ, nke dị na mkpọda ugwu ahụ, dị iche site na ezigbo ụlọ nke ụlọ elu na ibe ya. N'okpuru ugo ahụ, enwere obodo ebe njem nke njem na nke njem na-akwụsị. Nwere ike iru n’elu ugwu ahụ n’ụkwụ ma ọ bụ jiri ụgbọ ala USB.
Akụkụ Badalin kacha nso na isi obodo; ha kewara site na 65 km. Otu esi enweta ebe a? Nwere ike ịbịa site nlegharị anya ma ọ bụ ụgbọ ala mgbe niile, tagzi, ụgbọ ala nkeonwe ma ọ bụ ụgbọ oloko awara awara. Ogologo nke saịtị a na-enweta ma weghachite bụ 3.74 kilomita, ịdị elu ya bụ ihe dịka mita 8.5. You nwere ike ịhụ ihe niile na-adọrọ mmasị na gburugburu Badaling ka ị na-aga n'okirikiri mgbidi ma ọ bụ site na ụlọ ụgbọ ala USB. Site n'ụzọ, aha "Badalin" ka a sụgharịrị ịbụ "inye ohere n'akụkụ niile." N'oge Egwuregwu Olympic nke 2008, Badaling bụ njedebe nke agbụrụ ịgba ọsọ otu ụzọ. Kwa afọ na Mee, a na-eme marathon nke ndị sonyere ga-agbaso ogo 3,800 ma merie mgbago na mgbada, na-agba ọsọ na mgbidi mgbidi.
Nnukwu mgbidi nke China abanyeghị na ndepụta nke "ihe ịtụnanya asaa nke ụwa", mana ọhaneze ọgbara ọhụrụ tinyere ya na ndepụta nke "ọhụụ ọhụrụ nke ụwa". N’afọ 1987, UNESCO weghara mgbidi n’okpuru nchedo ya ka ọ bụrụ ebe ihe nketa mba ụwa.
