A na-ahụ Galileo Galilei (1564 - 1642) dịka otu n’ime ndị sayensị kachasị elu n’akụkọ ihe mere eme mmadụ. Galileo mere ọtụtụ nchọpụta na-enweghị ihe ndabere ọ bụla. Iji maa atụ, a naghị enwe elekere ziri ezi ma ọ bụ karịa karịa n'oge ahụ, Galileo wee tụọ oge na nnwale ya site n'ịgbalite ọdịda efu site na usoro nke aka ya. Nke a metụtakwara mbara igwe - teliskop nwere nanị okpukpu atọ gbagoro mere ka onye ọgụgụ isi Italiantali nwee ike ịchọta isi ihe, wee mezie usoro Ptolemaic nke ụwa. N'otu oge ahụ, na-enwe echiche sayensị, Galileo dere ọrụ ya n'asụsụ dị mma, nke na-ekwu n'ụzọ na-enweghị isi banyere ikike edemede ya. N'ụzọ dị mwute, a manyere Galileo itinye afọ 25 ikpeazụ nke ndụ ya na esemokwu na-enweghị isi na Vatican. Knowsnye maara ka Galileo ga-esi nwee sayensị ga-aga n’ihu ma ọ bụrụ na ọ garaghị n’iji ike ya na ahụ ike ya lụọ ọgụ megide Njụta Okwukwe.
1. Dị ka ndị niile pụtara ìhè na Renaissance, Galileo bụ onye na-eme ọtụtụ ihe. Ihe ndị masịrị ya gụnyere mgbakọ na mwepụ, ịgụ kpakpando, ihe ọmụmụ physics, ike ihe, na nkà ihe ọmụma. Ọ malitere ịkpata ego dị ka onye nkuzi nka na Florence.
2. Dị ka ọ na-adịkarị n’ Italytali, ezinụlọ Galileo bụ ndị a maara aha ha ma ha dara ogbenye. Galileo enweghị ike ịgụcha akwụkwọ mahadum - ego agwula nna ya.
3. Ugbua na mahadum Galileo gosipụtara onwe ya ịbụ onye na-ese okwu. Nye ya, enweghị ikike ọ bụla, ọ nwere ike ịmalite mkparịta ụka ọbụlagodi n'okwu ndị ahụ ọ na-amachaghị nke ọma. Oddly ezu, nke a kere ezigbo aha ya.
4. Aha na nkwado nke Marquis del Monte nyeere Galileo aka inweta ọkwá mmụta n’ụlọ ikpe Duke nke Tuscany Ferdinand I de Medici. Nke a nyere ya ohere ịmụ sayensị ruo afọ anọ n'echeghị echiche maka nri ụbọchị ya. Ikpe ikpe site na ihe ndị rụzuru, ọ bụ nkwado ndị Medici ghọrọ isi ihe na akara nke Galileo.
Ferdinand I de Medici
5. Ruo afọ 18 Galileo rụrụ ọrụ dị ka prọfesọ na Mahadum Padua. Ihe nkuzi ya bụ ihe ewu ewu, na mgbe nchọpụta mbụ gasịrị, ndị ọkà mmụta sayensị bịara mara Europe dum.
6. Spotting akporo e mere na Holland na n'ihu Galileo, ma, totali bụ onye mbụ na-eche na-ele anya na mbara igwe site na tube mere onwe ya. Igwe onyonyo izizi (aha ahụ bụ Galileo chepụtara) nyere mmụba nke ugboro 3, nke ka mma site na 32. Site na enyemaka ha, onye na-enyocha mbara igwe mụtara na Milky Way nwere kpakpando nke ọ bụla, Jupiter nwere satellit 4, mbara ala niile na-agbakwa gburugburu Anyanwụ, ọ bụghị naanị ụwa.
7. Nnyocha abụọ Galileo kachasị nke mere ka ndị na-arụ ọrụ n'oge ahụ dị ala bụ enweghị ọrụ na ike ndọda. Iwu mbụ nke igwe, n'agbanyeghị ụfọdụ mmezi ndị ọzọ, n'ụzọ ziri ezi bu aha onye ọka mmụta sayensị Italy.
8. O nwere ike ịbụ Galileo ga-anọ ụbọchị ndụ ya niile na Padua, mana ọnwụ nna ya mere ya onye isi na ezinụlọ. O jisiri ike lụọ ụmụnne nwanyị abụọ, mana n'otu oge ahụ ọ dabara n'ụgwọ ndị ahụ nke na ụgwọ ọnwa prọfesọ ahụ ezughị. Na Galileo gara Tuscany, ebe Njụta Okwukwe na-agbagha.
9. Ọ maara onye na-emesapụ aka Padua, onye ọkà mmụta sayensị nọ na Tuscany dabara ozugbo n'okpuru Njụta Oku. Afọ ahụ bụ 1611. Katolek asɔfo mpanyin a na wɔahyiam no nyinaa sɔre tiaa theman no, na wofii ase kaa asɛm no wɔ baguam. Galileo kpara àgwà ka njọ karịa mgbe ọ bụla ọzọ. Nye ya helpercentus Copernicus bụ ihe doro anya, dịka ọwụwa anyanwụ. N'ịkpọtụrụ ndị kadinal na Pope Paul V n'onwe ya, ọ hụrụ ha dị ka ndị nwere ọgụgụ isi ma, o doro anya na, kwenyere na ha ga-ekerịta nkwenkwe ya. Ma, ndị chọọchị ahụ, n’ezie, enweghị ebe ha ga-alaghachi. Ma na ọnọdụ a, Kadịnal Bellarmino, na-akọwa ọnọdụ ndị Inquisition, dere na ụka anaghị ajụ ndị sayensị ịkọpụta echiche ha, mana ọ dịghị ha mkpa iji olu ike na mgbasawanye. Mana Galileo amala bitụ ahụ. Ọbụna itinye akwụkwọ nke ya n’akwụkwọ ndị amachibidoro iwu akwụsịghị ya. Ọ gara n'ihu na-ede akwụkwọ nke ọ na-agbachitere heliocentrism n'ụdị abụghị otu okwu, kama mkparịta ụka, na-eche echiche aghụghọ iji duhie ndị ụkọchukwu. N'oge a, ndị ọkà mmụta sayensị chịkọtara ndị ụkọchukwu, o mere ya nke ukwuu. Popu ọzọ (Urban nke Asatọ) bụkwa enyi ochie nke onye sayensị. Eleghi anya, oburu na Galileo bu ihe obi uto, ihe nile gaara agwusi n'uzo di iche. Ọ bịara bụrụ na ebumnobi nke ndị ụka ahụ, nke ike ha kwadoro, bịara bụrụ nke siri ike karịa echiche kacha zie ezie. N’ikpeazụ, mgbe e bipụtachara akwụkwọ ọzọ bụ “Dialogue,” nke e ji aghụghọ zoo dị ka mkparịta ụka, ndidi ụlọ ụka ahụ agwụla. N’afọ 1633, a kpọrọ Galileo ka ọ gaa Rom n’agbanyeghị ọrịa ọjọọ ahụ. Mgbe otu ọnwa a gbara ya ajụjụ ọnụ, a manyere ya ikpere ikpere ka o kwughachi echiche ya ma maa ya ikpe ịga ụlọ mkpọrọ ruo mgbe a na-akaghị aka.
10. Akụkọ banyere ma ahụhụ Galileo ga-emegiderịta onwe ha. Enweghị ihe akaebe nke ịta ahụhụ, ọ bụ naanị ịkpọtụrụ egwu. Galileo n'onwe ya dere n'akwụkwọ ndetu ya gbasara ọrịa na-arịa ọrịa mgbe ikpe ahụ gasịrị. N'ikpe ikpe site na obi ike nke onye sayensị jiri mesoo ndị ụkọchukwu na mbụ, ọ kwenyeghị na ọ ga-ekwe omume ikpe mkpegbu. Na n'ọnọdụ dị otu a, naanị ịhụ ngwa ọrụ mmekpa ahụ nwere ike imetụta nnagide mmadụ.
11. Anaghị anabata Galileo dị ka onye ekwe ekwe. A kpọrọ ya "onye a na-enyo enyo" nke nduhie. Okwu a adighi mfe karie, ma o kwere ka onye sayensi ghara izere oku.
12. Nkeji edemede ahụ bụ Giuseppe Baretti chepụtara okwu a "Ma ọ tụgharịa" afọ 100 mgbe Galileo nwụsịrị.
13. Nwoke ọgbara ọhụrụ nwere ike iju ya anya site na nchọta Galileo. Ndị sawtali hụrụ site na teliskop na ọnwa yiri ụwa. Ọ ga-adị ka ụwa na-enwu gbaa na Ọnwa na-adịghị ndụ na-acha ntụ ntụ, gịnị yiri ha? Ma, ọ dị mfe ịtụgharị uche na narị afọ nke 21 na ihe ọmụma nke mbara igwe. Ruo narị afọ nke 16, ihe ndị dị na mbara igwe kewapụrụ ụwa na ihe ndị ọzọ dị na mbara igwe. Ma ọ tụgharịrị na ọnwa bụ a * Tụkwasị ahu yiri Earthwa, nke nwekwara ugwu, oké osimiri na oké osimiri (dị ka mgbe echiche).
Ọnwa. Galileo ịbịaru
14. N'ihi ajọ ọnọdụ nọ na njide ụlọ, Galileo kpuru ìsì ma n'ime afọ 4 ikpeazụ nke ndụ ya naanị ọ nwere ike ịkọwa ọrụ ya. Ihe jọgburu onwe ya dị njọ nke akara aka bụ na onye mbụ lere anya na kpakpando gwụrụ ndụ ya na-ahụghị ihe ọ bụla gburugburu ya.
15. Ọnọdụ mgbanwe nke ụka Roman Katọlik banyere Galileo gosipụtara nke ọma site n'eziokwu abụọ. Na 1642, Popu Urban nke Asatọ machibidoro ili Galileo n'ezinaụlọ ya ma ọ bụ iwu ihe ncheta n'ili. Na narị afọ atọ na iri ise ka nke ahụ gasịrị, John Paul nke Abụọ chọpụtara na omume nnwale ahụ megide Galileo Galilei bụ ụgha.
