Euclid (Euclid) bụ nnukwu ọkà mmụta sayensị Greek na mgbakọ na mwepụ. Otu n'ime ọrụ ya ndị ama ama na-akọwapụta ntọala nke jiometrị, planimetry, stereometry and theory theory.
1. Asụgharị site na Greek oge ochie, Εὐκλείδης pụtara "ezigbo otuto", "oge na-atọ ụtọ".
2. Ihe omuma banyere onye a pere mpe. Naanị amara nke ọma na Euclid dịrị ndụ ma rụọ ọrụ sayensị ya na narị afọ nke 3. BC e. ke Alexandria.
3. Onye nkuzi nke mgbakọ na mwepụ bụ ma ọ dịghị ihe ọzọ dị ukwuu ọkà ihe ọmụma - Plato. Yabụ, dị ka mkpebi ikpe ọmụma si kwuo, Euclid bụ ihe a na-ahụkarị nye ndị Platonist, bụ ndị lere anya na isi ihe anọ - ụwa, ikuku, ọkụ na mmiri.
4. N'iburu nke kacha nta nke akụkọ ndụ, e nwere nsụgharị na Euclid abụghị otu onye, kama otu ndị ọkà mmụta sayensị na ndị ọkà ihe ọmụma n'okpuru otu pseudonym.
5. Na ndetu nke mgbakọ na mwepụ Papp nke Alexandria, ọ chọpụtara na Euclid, na-eji nwayọ nwayọ ma na-asọpụrụ mmadụ, nwere ike ịgbanwe echiche ya ngwa ngwa banyere mmadụ. Ma ọ bụ naanị onye nwere mmasị na mgbakọ na mwepụ ma ọ bụ nwee ike inye aka na mmepe sayensị a.
6. Akwụkwọ Euclid ndị a kacha mara amara bụ “mmalite” gụnyere akwụkwọ iri na atọ. Ka oge na-aga, agbakwunyere mmadụ abụọ na ihe odide ndị a - Hypsicles (200 AD) na Isidore nke Miletus (VI narị afọ AD).
7. Na nchịkọta nke ọrụ “mbido” sitere na echiche nile nke jiometrị mara rue taa. Dabere na data ndị a, ruo taa, ụmụ akwụkwọ na ụmụ akwụkwọ na-amụ mgbakọ na mwepụ na enwere okwu "Euclidean geometry".
8. Enwere geometries 3 na mkpokọta - Euclid, Lobachevsky, Riemann. Mana ọ bụ ọdịiche nke onye ọkà ihe ọmụma Greek oge ochie ka a na-ewere dị ka ọdịnala.
9. Euclid jiri aka ya kee ọ bụghị naanị usoro iwu niile, kamakwa axioms. E chebewo ndị nke a agbanweghi agbanwe ma jiri ya ruo taa, ihe niile ma otu - banyere usoro ndị yiri ya.
10. N’edemede nke Euclid, ihe niile doro anya ma nwekwaa mgbagha, sistemụ. Ọ bụ ụdị ngosi a ka a na-ewere dị ka ihe atụ nke mgbakọ na mwepụ (na ọ bụghị naanị).
11. Ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme Arab nyere Euclid okike nke ọtụtụ ọrụ ndị ọzọ - na ngwa anya, egwu, mbara igwe, igwe. Ndị a ma ama bụ "Ngalaba nke Canon", "Harmonica", yana ọrụ na ịdị arọ na ike ndọda.
12. Ndị ọkà ihe ọmụma Greek na ndị mgbakọ na mwepụ oge ochie niile kere ọrụ ha dabere na ọrụ nke Euclid ma hapụ azịza na ndetu ha na akwụkwọ nlekọta nke onye bu ha ụzọ. Ndị a ma ama bụ Pappus, Archimedes, Apollonius, Heron, Porfiry, Proclus, Simplicius.
13. Quadrivium - ọkpụkpụ nke sayensị niile gbasara mgbakọ na mwepụ dị ka nkuzi nke ndị Pythagoreans na Platonist, bụ ndị e lere anya dị ka mmalite mmalite maka ọmụmụ nke nkà ihe ọmụma. Isi sayensị nke mejupụtara quadrivium bụ geometry, music, arithmetic, astronomy.
14. E dere egwu niile dị n’oge Euclid n’ụzọ siri ike dị ka mgbakọ nke mgbakọ na mwepụ na ngụkọta doro anya nke ụda ahụ.
15. Euclid bụ otu n'ime ndị nyere nnukwu onyinye na mmepe nke ọbá akwụkwọ a kacha mara amara - Alexandria. N'oge ahụ, ọbá akwụkwọ ahụ abụghị naanị ebe nchekwa akwụkwọ, mana ọ rụkwara ọrụ dị ka ebe sayensị.
16. Otu n'ime akụkọ ifo na-atọ ụtọ ma na-ewu ewu metụtara ọchịchọ Tsar Ptolemy I iji mụta ntọala nke jiometrị site na ọrụ nke Euclid. Ọ na-esiri ya ike ịmụ sayensị a, mana mgbe a jụrụ ya banyere ụzọ ndị dị mfe nghọta, ọkà mmụta sayensị a ma ama zara "Enweghị ụzọ ndị eze na geometry".
17. Aha ọzọ (latinized) nke ọrụ kachasị ewu ewu nke Euclid "Mmalite" - "Elements".
18. Ọrụ ndị dị otú a nke ọkà mmụta sayensị Greek oge ochie dị ka "Na nkewa nke ọnụ ọgụgụ" (akụkụ ụfọdụ echekwara), "Data", "Phenomena" mara ma ka na-amụ.
19. Dịka nkọwa nke ndị ọzọ mgbakọ na mwepụ na ndị ọkà ihe ọmụma, ụfọdụ nkọwa nke Euclid mara site na ọrụ ya "Akụkụ Conical", "Porisms", "Pseudaria".
20. Nsụgharị mbụ nke Elements ka emere na narị afọ nke 11. site n’aka ndị sayensị Armenia. A sụgharịrị akwụkwọ nke ọrụ a na Russian naanị na narị afọ 18.
